ХӨЛ ХОРИО БА ЭХ ОРОНДОО ИРЭХ ЭРХ

Энэхүү гарын авлага нь өмгөөллийн үйлчилгээний асуудлаар иргэдэд чухал шаардлагатай мэдээллийг хялбаршуулсан хэлбэрээр хүргэн улмаар иргэдийн өмгөөлүүлэх болон төлбөрийн чадваргүй иргэдийн үнэ төлбөргүй эрх зүйн туслалцаа авах эрхээ эдлэхэд хөтөч болох зорилготой. Гарын авлагад төлбөрийн чадваргүй иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой өмгөөлөгчдийн жагсаалт болон эрх зүйн үйлчилгээ үзүүлдэг бусад байгууллагуудын лавлагаа танилцуулгыг багтаасан болно.

Төслийн үр дүнд байгаль орчны талаарх мэдлэгийн түвшин, давтамж, агуулга зэрэг тоон үзүүлэлтүүдийг гаргахын сацуу иргэдийн мэдлэгийн түвшинг тогтооно. Сургалтын үр дүнд сэтгүүлчдийн чадварт өөрчлөлт орж иргэдийн байгаль орчны талаарх мэдлэгийн хүрээг тэлэхэд жинтэй хувь нэмэр оруулна гэж үзэж буй.

Энэхүү тайланд асар их хэмжээний чанарын болон тоон баримтанд үндэслэсэн эмпирик судалгааны үр дүнг боловсролын салбарын системийн дүн шинжилгээтэй хослуулах замаар Монгол Улсын боловсролын салбарын санхүүжилтийн бүтэц, сургуулийн түвшний хөрөнгийн бодит хуваарилалтыг харуулахыг зорилоо.

Шинжилгээний хамарсан хүрээ, бүтэц, арга зүй: Энэхүү мэргэжлийн шинжилгээ нь: (i) Төсвийн төлөвлөлт, тэнцэл ба төвлөрөл, (ii) Төсвийн орлогын гүйцэтгэлийн шинжилгээ, (iii) Эдийн засаг дахь татварын ачаалал, мэдрэмжийн шинжилгээ, (iv) Төсвийн зарлагын гүйцэтгэлийн шинжилгээ, (v) Орон нутгийн төсвийн гүйцэтгэлд зарим аймгийн жишээн дээр хийсэн шинжилгээ, (vi) Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, түүний үр ашгийн шинжилгээ, харьцуулсан үнэлгээ, (vii) Төсвийг төлөвлөх, гүйцэтгэлд шинжилгээ хийх аргачлал, загвар, програм хангамж, (viii) Улсын гадаад өр, зээлийн төлөв байдал, (ix) Дунд ба урт хугацаанд улсын санхүү, төсвийн тогтвортой, тэнцвэртэй байдлыг хангах бодлого, стратегийг “Монгол улсыг 2021 он хүртэл хөгжүүлэх цогц бодлого”-той уялдуулахтай холбогдсон асуудлууд, (x) Нэгдсэн дүгнэлт, санал, зөвлөмж гэсэн үндсэн арван бүлгээс бүрдэж байгаа юм.

Олон Улсын Зөвлөх бүлгийн энэхүү тайланд Олборлох Салбарын Ил Тод Байдлын Санаачилгын зорилго, зарчим, шалгуурууд, хэрэгжүүлэх хөшүүрэг, тулгарах сорилт, цаашид зохицуулах асуудал зэргийг багтаасан ба дээрх санаачилгыг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй төр, засгийн албан тушаалтнууд мөн уул уурхайн компаниудын удирдлагад гарын авлага болохуйц мэдээллийг багтаасан болно.

Нээлттэй Нийгэм Форум, МУИС-ийн Эдийн Засгийн Сургуультай хамтран Монгол Улсын Эдийн засгийн эрх чөлөөг хоёр дахь жилдээ судалж байгаа ба 2006 оны шинэ судалгаагаар институцийн хөгжил эдийн засгийн өсөлтөд хэрхэн нөлөөлөх талаас нь авч судлан Бодлогын зөвлөмж гаргасан болно. Уг зөвлөмжид засаглалын чанарыг сайжруулах, өмчийн эрх, гэрээний биелэлт, авилгатай тэмцэхэд анхаарах хэрэгтэй санаануудыг судалгааны дүнд тулгуурлан бэлтгэжээ.  

Монгол Улсын хүүхэд бүр заавал бөгөөд үнэ төлбөргүйгээр эзэмшихээр хуульчлагдсан суурь боловсролд сэтгэцийн хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хамруулахад тохиолдож буй бэрхшээл, түүнийг арилгах нөлөө бүхий хууль эрх зүйн болон бодлогын хүрээний зохицуулалт, хэрэгжилтийн түвшний арга хэмжээг Нээлттэй Нийгэм Форумын бодлогын судалгааны тэтгэлэгт хөтөлбөрийн хүрээнд судлаач Л. Золбаатар судаллаа.

Судалгаагаар Монгол улс Зүүн Хойд Азийн зах зээлтэй тээврийн дэд бүтцээ холбосноор бий болох эдийн засгийн үр нөлөөг авч үзлээ. Судалгааны хүрээнд Дорнод аймгийн Халхгол сумын төв Сүмбэрийг Монгол-Хятадыг холбон тавигдах Нөмрөгийн гүүртэй холбон 100 км засмал тавих хувилбарыг сонгосон болно.

Байгалийн баялаг ихтэй улс оронд тус баялгийг зохистой хэлбэрээр удирдахгүй тохиолдолд эдийн засгийн бусад салбарт сөрөг нөлөө үзүүлэх, цөөн бүтээгдэхүүний үнийн хэлбэлзлээс эдийн засаг хэт хамааралтай болох зэрэг сөрөг үр дагавар авчирдаг. Цаашилбал авилга, хээл хахууль цэцэглэх, нийгмийн баялгийн үр шимийг цөөн хүн хүртэх, ядуурал нэмэгдэх аюул бодитой байдгийг олон улс орны хөгжлийн жишээ гэрчилнэ. Энэ чиглэлд өөрсдийн хувь нэмрээ оруулах үүднээс төр засаг эрдэс баялгийн салбараас олох хөрөнгө мөнгийг хамгийн оновчтойгоор хэрхэн хуваарилах боломжтой талаар Нээлттэй Нийгэм Форумаас цуврал уулзалт, судалгаа зэрэг арга хэмжээ явуулж байгаагийн нэг нь энэхүү судалгааны тайлан юм.

Зохиогч: D.Dugerjav, L.Byambaa, M.Altangerel, S.Tsembelmaa
Хэвлэн нийтэлсэн: Open Society Forum
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/CitizenTax.pdf
Түлхүүр үг: citizen and tax, tax laws in Mongolia, Mongolian tax law, business and tax, taxpayers, rights and duties of a taxpayer, authorities tax, excise tax, customs duty, tax type