Монгол Улсын төсвийн ил тод байдал, төсвийн үйл явц дахь олон нийтийн оролцоо, төсвийн хяналтын тогтолцооны үзүүлэлтүүд өмнөх судалгааны дүнгээс дээшилжээ. Гэсэн хэдий ч иргэдийн оролцооны үзүүлэлт нэн хангалтгүй хэвээр байна. 

Шударга сонгуулийн төлөө иргэний нийгмийн хяналт сүлжээний гишүүн байгууллагуудын оролцсон сонгогчийн боловсролд зориулсан цуврал подкаст

Шударга сонгуулийн төлөө иргэний нийгмийн хяналт сүлжээний гишүүн байгууллагууд 2024 оны Монгол Улсын Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийн үйл явцад (1) хэвлэл мэдээллийн мониторинг, (2) сонгогчдын нэрийн жагсаалт, сонгуулийн автоматжуулсан системийн мониторинг, (3) сонгуулийн кампанит ажлын санхүүжилтийн мониторинг, (4) санал хураах, дүнг гаргах үйл явцын ажиглалт гэсэн дөрвөн асуудалд анхаарал хандуулж хяналт тавихын зэрэгцээ сонгогчдод мэдээлэл өгөх шууд утас ажиллуулах, сонгогчдын боловсролд хувь нэмэр оруулах бусад ажлыг санаачлан ажиллаж байна.

Монгол Улсын төсвийн ил тод байдал, төсвийн үйл явц дахь олон нийтийн оролцоо, төсвийн хяналтын тогтолцооны үзүүлэлтүүд өмнөх судалгааны дүнгээс дээшилжээ. Гэсэн хэдий ч иргэдийн оролцооны үзүүлэлт нэн хангалтгүй хэвээр байна. 

Энэхүү бодлогын цувралд намын дотоод ардчиллын талаарх олон талт ойлголтоос нэр дэвшигчийг тодруулах процессыг онцлон авч үзлээ.

Энэхүү бодлогын шинжилгээнд парламентын цөөнхийн эрхийг баталгаажуулах асуудлыг (1) намын бүлэг байгуулах; (2) намын бүлгийн болон намын бүлэг үүсгэх хэмжээнд төлөөлөлгүй намууд, түүнчлэн бие даагчид хууль тогтоох үйл ажиллагаанд хэрхэн үр нөлөөтэй оролцох боломжтойг манай улсын холбогдох хууль тогтоомж болон олон улсын туршлагын хүрээнд авч үзлээ. 

Сонгуулийн чухам ямар тогтолцоотой байвал зохихыг Монголын ард түмэн өөрсдөө шийдэх учир эл тайлан холимог тогтолцоог таашаах, эс таашаахад бус харин уг тогтолцооны ямар загварууд байх боломжтой, тэдгээрээс үүсэж болох нөлөө, үр дагаврыг ерөнхийд нь болон Монгол Улсын нөхцөлийг авч үзэж тайлбарлахыг зорьсон болно.

Энэхүү дүн шинжилгээ нь цаашид  хөгжлийн төлөвлөгөө ба төсвийн төлөвлөлтийн уялдааг сайжруулахад ач холбогдолтой байх болов уу хэмээн үзэж, Нээлттэй нийгэм форум “Чухал сэдэв” цувралдаа нийтлэн сонирхогч талуудад хүргэж байна.

2020 оны Улсын Их Хурал (УИХ)-ын сонгууль нь Ковид-19 халдварын тархалт дэлхий нийтийг түгшээн хүн амын эрүүл мэндээс гадна нийгэм, улс төр, эдийн засагт хүчтэй нөлөөлсөн онцгой нөхцөлд болж өнгөрснөөрөө онцлог байв. Энэ удаагийн ээлжит сонгуулиар ардчилсан сонгуулийн тогтмол, бүх нийтийн, тэгш байх гол зарчмуудад хамаатай цаашид маргаан мэтгэлцээн дагуулсаар байх магадлалтай, сургамж болохуйц асуудлууд нэлээд өрнөлөө. Эдгээрийн заримыг доор тоймлон тайлбарлав.

Сонгуулийн ерөнхий хорооны (СЕХ) Мэдээлэл, судалгаа, сургалтын төв, Нээлттэй нийгэм форум, Шударга сонгуулийн иргэний нийгмийн сүлжээ, МИДАС ТББ нар хамтран сонгогчдын нэрийн жагсаалт үйлдэх, танилцуулах үйл ажиллагааны ил тод, хөндлөнгийн хяналттай байдлыг нэмэгдүүлэх, сонгогчдын ирц оролцоог нэмэгдүүлэх арга замыг тодорхойлох улмаар УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах санал бэлтгэж, хүргүүлэх зорилготой СЕХ, Тагнуулын ерөнхий газар (ТЕГ), Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл (ҮАБЗ) тэргүүтэй төрийн байгууллагын мэргэжилтнүүд, судлаач, иргэний нийгмийн төлөөллийг оролцуулсан хэлэлцүүлэг өрнүүлэв. Нийт оролцогчид гурван багт хуваагдан сэдвийн хүрээнд тулгамдсан асуудлуудыг хэлэлцэж, тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэвэл зохих талаар ярилцсан бөгөөд тэмдэглэлийг нь Та бүхэнд сийрүүлэн хүргэж байна.

Шударга сонгууль иргэний нийгмийн хяналт сүлжээний гишүүн, Эрэн Сурвалжлах Сэтгүүлчдийн Төлөө төвөөс 2021 оны Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгааны үед нийгмийн хэвлэл мэдээлэл (фэйсбүүк)-д үг хэлэх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх, эрх чөлөөний хэрэгжилт хэрхэн хангагдаж байгаа, мөн хүний эрхийн зөрчил бүхий кэйсүүдэд эрхзүйн дүн шинжилгээ хийж зөвлөмж боловсрууллаа.