Өөрчлөлтийн түүхүүд - Хууль бусаар ажлаасаа халагдсан иргэд хохирлоо барагдуулсан нь
Өөрчлөлтийн түүхүүд - Хууль бусаар ажлаасаа халагдсан иргэд хохирлоо барагдуулсан нь
Ub.life сайт “Нээлттэй нийгэм форум” ТББ-тай хамтран үнэт зүйл, шударга ёсны төлөө тэмцэж, хууль бусаар ажлаасаа халагдсан асуудлаа шийдвэрлүүлсэн хүмүүсийн түүхээс хүргэж байна.
Энэ удаагийн нийтлэлээр Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын сургуулийн захирал Ж.Г-г аймгийн Засаг дарга Г.Батжаргал хууль бусаар ажлаас нь халснаар үйл явдал хэрхэн өрнөж, дууссаныг онцлон хүргэх юм. “Амьд хууль төв” ТББ энэ хэрэг дээр ажилласан бөгөөд үйл явдал 2017 онд эхэлж, 2020 онд төгсгөл болжээ. “Амьд хууль төв” ТББ нь Захиргааны ерөнхий хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, нийгэмд шударга ёс тогтоох, төрийн албан хаагчийн хөдөлмөрлөх эрхийн зөрчлийг бууруулах зорилтын хүрээнд “Хариуцлагатай засаглал, хүний эрх, стратегийн өмгөөлөл” төслийг хэрэгжүүлэхдээ Баянхонгор аймагт болсон уг хэргийг жишиг болгон ажилласан байна. Тус төслөөр Захиргааны ерөнхий хуулийг хэрэгжүүлэх, хариуцлага алдсан албан тушаалтанд хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх, хариуцлага хүлээлгэхгүй байгаа дээд шатны албан тушаалтан байдаг бол түүнийг ажлаа хуулийн дагуу хийлгэхийг зорилго болгон ажиллажээ.
Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын сургуулийн захирал Ж.Г-д ямар асуудал тулгарсан бэ?
Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сумын сургуулийн захирал Ж.Г-г 2017 оны хоёрдугаар сарын 2-нд “Ажилдаа хайнга, хариуцлагагүй хандсан” гэсэн агуулгаар аймгийн Засаг дарга Г.Батжаргал ажлаас нь чөлөөлж, халах шийдвэр гаргажээ. Үүний дараа Ж.Г ажлаасаа хууль бусаар халагдсан гэсэн үндэслэлээр эрхээ хамгаалуулахаар Аймгийн захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд хандсан байна. Шүүхийн маргаан 1.5 жил үргэлжилжээ.
Ингээд энэ хэрэг анхан шатны шүүхээс “Аймгийн Засаг дарга нь хуулийг буруу хэрэглэж Ж.Г-г ажлаас нь чөлөөлж, хохирол учруулсан байна. Ийм учраас аймгийн Засаг даргын 2017 оны хоёрдугаар сарын 2-ны өдрийн захирамжийг хүчингүй болгосугай” хэмээх агуулга бүхий шийдвэрийг 2017 оны есдүгээр сарын 7-нд гаргасан байна. Гэсэн ч Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг аймгийн Засаг даргын зүгээс хүлээн зөвшөөрөөгүй бөгөөд Давж заалдах шатны шүүхэд ханджээ. Давж заалдах шатны шүүхээс 2017 оны арванхоёрдугаар сарын 6-ны өдрийн магадлалаар “Анхан шатны шүүх зөв шийдвэрлэсэн байна. Баянхонгор аймгийн Засаг дарга нь хууль тогтоомжийг буруу ойлгож, хэрэглэсний улмаас иргэн Ж.Г-г ажлаас нь буруугаар чөлөөлжээ” гэсэн агуулгатай шийдвэр гаргасан. Үүнийг мөн л аймгийн Засаг дарга хүлээн зөвшөөрөөгүй тул Улсын дээд шүүхэд хандав. Ингээд Улсын дээд шүүх 2018 оны дөрөвдүгээр сарын 2-ны өдрийн 149 дүгээр тогтоолоор Анхан болон Давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрүүд үндэслэлтэй, хууль ёсны болсныг тогтоож, шийдвэр гаргасан байна.
Дээд шүүхийн шийдвэр гарчихаад байхад Ж.Г-г ажилд нь буцааж томилоогүй тул Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газраас албадлага хэрэглэж, түүнийг буцааж ажилд нь томилохыг шийдвэрлэв. Ингээд 2018 оны наймдугаар сарын 17-нд Ж.Г-г ажилдаа буцаж орсны дараа аймгийн Засаг дарга түүнтэй Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулаагүй төдийгүй нэг сарын дотор АТГ-ын ХОМ-тэй холбоотойгоор дахин сахилгын арга хэмжээ авч, цалинг нь гурван сар 30 хувиар хасахаар шийдвэрлэжээ.
Ж.Г дахин гурван шатны шүүхээр явахад мөн л аймгийн Засаг даргыг буруу шийдвэр гаргасныг тогтоож, сахилгын арга хэмжээ авсан шийдвэрийг хүчингүй болгосон байна. Энэ хугацаанд Ж.Г-ийн хувьд эдийн засаг, сэтгэл санаа, ажил хэргийн алдар хүнд, нэр хүндэд сэв сууж хүндрэл учирч тухайн орон нутгийн иргэдэд буруу зөрүү ойлголт гарч сүүлдээ оршин суугаа газраа солих хэмжээнд хүрснийг дурдах хэрэгтэй.
Энэ асуудалд ямар шийдэл олсон бэ?
Гурван шатны шүүхээр аймгийн Засаг дарга Г.Батжаргал буруутай шийдвэр гаргасан нь нотлогдсон ч тэрбээр хуулийг сахин биелүүлэхгүй байсан тул иргэн Ж.Г өөртэй нь адил асуудал тулгарсан олон хүнийг төлөөлж нийгэмд шударга ёс тогтоох, Захиргааны хуулийн хариуцлагын заалтыг хэрэгжүүлэх, хууль бусаар ажлаас халагддаг асуудлыг цаашид гаргахгүй байх, нийгэмд зөв ойлголт өгөх зорилгоор Ерөнхий сайдад гомдол гаргасан. Ерөнхий сайд нааштай хариу өгөөгүй тул түүнийг Аймгийн Засаг даргад хариуцлага тооцох үүргээ биелүүлэхгүй байна гэж үзэж Захиргааны хэргийн шүүхэд хариуцагчаар татаж, гомдол гаргасан. Учир нь аймгийн Засаг дарга хариуцлага алдвал түүнд Ерөнхий сайд арга хэмжээ авдаг хуультай ажээ.
Түүнээс гадна И, Б, И нарын хувьд ч ажлаас үндэслэлгүй халагдсан болох нь шүүхийн шийдвэрүүдээр тогтоогдсон боловч аймгийн Засаг даргын зүгээс шүүхийн шийдвэрийг сайн дураараа биелүүлэлгүй, шийдвэр гүйцэтгэлийн журмаар албадан гүйцэтгүүлсэн юм. Гэвч хууль бусаар иргэдийг ажлаас чөлөөлсөн аймгийн Засаг даргад хариуцлага тооцоогүй бөгөөд шүүхэд нэхэмжлэл гарсны дараа “Хаалттай сануулах” захирамжийг Ерөнхий сайд гаргасан боловч энэ нь бодит байдалтай авцалдахгүй шийдвэр юм. “Хаалттай сануулах” арга хэмжээг энгийнээр тайлбарлавал, чи хууль бус шийдвэр гаргаад байна гэж хэлж, сануулахтай адил. Энэ арга хэмжээг нэг удаа л зөрчил гаргасан тохиолдолд хэрэгжүүлдэг. Нэг зөрчлөө удаа дараа давтан гаргасан, хариуцлага алдсан албан тушаалтанд авдаг арга хэмжээ биш. Монгол Улсын Ерөнхий сайд нь хууль зөрчсөн албан тушаалтан буюу аймгийн Засаг даргад тохирсон хариуцлага хүлээлгээгүй тул хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх ёстой гэж үзэн иргэн Г, И, Б, И нар нь Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг хариуцагчаар татан 2018 оноос эхлэн шүүхэд хандаж 2 жил орчим маргасны эцэст шүүхийн эцсийн шийдвэр гарч нэхэмжлэгч нарын зөв байсан болох нь тогтоогдсон.
Ямар үр дүнд хүрсэн бэ?
Шүүхийн энэ шийдвэр нь албан тушаалтны гаргасан шийдвэр хууль ёсны байх, хууль бус байвал арга хэмжээ авдаг хуультай байдаг гэдгийг нотолсон төдийгүй Захиргааны Ерөнхий хуулийг хэрэгжүүлсэн анхны бодит тохиолдол юм. Захиргааны ерөнхий хууль 2015 онд батлагдаж, 2016 оноос дагаж мөрдөгдсөн бөгөөд төрийн албан хаагч, төрийн удирдах эрх бүхий байгууллагын ажилтнууд Монгол Улсын хуулийг дээдэлж, сахин биелүүлж, хуулийн дагуу шийдвэр гаргах гэсэн агуулгатай.
Төрийн албаны хууль болон бусад хууль тогтоомжоор хүнийг ажлаас нь чөлөөлөх захиргааны акт гаргахдаа шийдвэр гаргаж байгаа албан хаагч тухайн хүндээ урьдчилж заавал мэдэгдэх ёстой байдаг. Өөрийнх нь саналыг асуух ёстойг Захиргааны хуульд заасан.
Удаа дараа хууль бус үйлдэл гаргасан албан хаагчид ямар шийтгэл ногдуулахыг Захиргааны ерөнхий хуульд заасан байдаг. Нэгдүгээрт, нээлттэй болон хаалттай сануулга өгөх, хоёрдугаарт албан тушаалын цалингийн хэмжээг зургаан сар 20 хүртэлх хувиар бууруулах, гуравдугаарт ажлаас халах, дөрөвдүгээрт, нийтийн албанд нэгээс 10 жилийн хугацаанд эргэж орох эрхгүйгээр ажлаас нь халах гэсэн заалт бий.
Тодруулбал, Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүхийн 2019 оны аравдугаар сарын 22-ны өдрийн 128/ШШ2019/0717 тоот шийдвэрээр аймгийн Засаг даргад өмнө нь Ерөнхий сайдаас “Хаалттай сануулах” арга хэмжээ авсан захирамжийг хөнгөдсөн гэж үзэн хүчингүй болгож, Ерөнхий сайдыг аймгийн Засаг даргад тохирох арга хэмжээ аваагүй нь хууль бус болохыг тогтоож, Захиргааны Ерөнхий хуулийн 105.2-д заасан арга хэмжээ авахыг буюу тохирох шийтгэл ногдуулахыг Монгол Улсын Ерөнхий сайдад даалгаж шийдвэрлэсэн. Гэсэн ч Ерөнхий сайдын зүгээс тус шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөөгүй тул Давж заалдах шатны шүүхэд ханджээ. Ингээд 2020 оны хоёрдугаар сарын 05-ны өдөр Давж заалдах шатны шүүхээс Анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй гарсан гэж үзэж аймгийн Засаг даргад тохирох шийтгэл оногдуулахыг Ерөнхий сайдад даалган шийдвэрлэсэн. Үүнийг бас л хүлээн зөвшөөрөлгүй Ерөнхий сайдаас Дээд шүүхэд хандсан байна. Дээд шүүхээс 2020 оны дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдөр тухайн асуудлыг авч үзэн Анхан шат, Давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөв хэрэглэж шийдвэрлэжээ. Хариуцлага алдсан албан тушаалтан Захиргааны ерөнхий хуулийн дагуу арга хэмжээ авах ёстой гэсэн утга бүхий шийдвэрийг гаргасан байна.
Уг хэрэг Дээд шүүхээс шилжиж, Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт асуудал яригдаж байх үед 2020 оны Орон нутгийн сонгуулийн өмнө Баянхонгор аймгийн Засаг дарга Г.Батжаргал өөрийн хүсэлтээр ажлаа хүлээлгэн өгсөн юм.
“Амьд хууль төв” ТББ уг хэрэгтэй холбоотой ямар мэдээ мэдээллийг иргэдэд өгч байгаа вэ?
Хуульч Н.Энхжаргал “Аймгийн Засаг дарга төрийн хууль тогтоомжийг чанд сахиж, даган биелүүлэх үүрэгтэй этгээд юм. Хүнийг ажлаас нь чөлөөлөх, халахдаа хуулиа биелүүлэх ёстой байдаг. Хүнийг ажлаас нь чөлөөлнө гэдэг түүний ажиллах, хөдөлмөрлөх эрхэд нь халдаж байгаа бүдүүлэг үйлдэл. Хүн зөрчил гаргаж болно. Энэ нь ажлаас халах үндэслэлтэй зөрчил мөн үү, эсвэл өөр төрлийн арга хэмжээ авах үндэслэлтэй юу гэдгийг заавал харгалзан үзэх ёстой” гэв.
Дээрх дөрвөн хүнээс гадна есөн хүн буюу нийт 13 хүнийг хууль бусаар ажлаас нь чөлөөлсөн нь шүүхээр нотлогдсон бөгөөд нөхөж олгосон цалингийн хэмжээ 171,2 сая төгрөг болсон. Энэ мөнгийг Төрийн албаны хуульд зааснаар эхлээд төрөөс буюу иргэдийн татварын мөнгөөс гаргадаг. Дараа нь буруутай шийдвэр гаргасан албан тушаалтан болох хувь хүнээс өөрөөс нь гардаг байна.
Энэ асуудал бидэнд яагаад хамаатай вэ?
Дээр өгүүлсэн Ж.Г-ийн түүх хууль бусаар ажлаасаа халагдсан хүмүүсийн зөвхөн нэг л төлөөлөл. Ийм асуудалтай нүүр тулсан хүмүүс шүүхийн байгууллагад хандаж, шударга ёсны төлөө тэмцвэл асуудал бага багаар цэгцэндээ орох нөхцөл бүрдэнэ. Төрийн эрх бүхий албан хаагч шийдвэр гаргахдаа хүний эрхэд суурилсан, хуульд үндэслэсэн, оролцоог нь хангасан, сайн шийдвэр гаргах ёстойг хуулиар үүрэг болгосныг дээрх жишээ харуулна. Эрх нь зөрчигдсөн хүн хуульчид хандаж, шүүхэд хандаж эрхээ сэргээлгэж, алдагдсан боломжоо олж авч чадахгүй ч гэсэн алдагдсан цалингаа авдаг, хууль зөрчсөн албан тушаалтан Ерөнхий сайд байсан ч хуулийн дагуу арга хэмжээ авахуулж болдгийг харуулсан бодит түүх юм.
Энэ тухай хуульч Н.Энхжаргал хэлэхдээ “Дээрх түүх өнгөн дээрээ нэг хүний асуудал мэт боловч нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл асар их. Нийтийн алба хашиж байгаа хүн анх төрийн албанд орохдоо тангараг өргөж, хууль дээдлэх, тэгш байх, шударга байх, ардчилсан ёсыг сахин ажиллах үүрэгтэй болдог. Аливаа шийдвэр гаргахдаа Захиргааны Ерөнхий хууль бусад хуулийг заавал дагаж мөрдөх ёстой. Гэтэл энэ үүргээ биелүүлэхгүйгээс хууль зөрчиж гаргасан шийдвэр нь иргэдийн хөдөлмөрлөх эрхийг хааж, хохирол учруулна, хүмүүсийг төрдөө итгэх итгэлгүй болгох, талцах, эв нэгдэлгүй болгох зэрэг сөрөг үр дагавар гаргаж цаашлаад улс эх орны хөгжилд ч сөрөг үр дагавар авчирна.
Зөвхөн шүүхэд хандсан, ажлаас хууль бусаар халагдсан 13 хүнд нөхөж олгосон цалингийн хэмжээ 171,2 сая төгрөг болсон. Үүнийг буруу шийдвэр гаргасан хүнээр нь нөхөн төлүүлэх тул тухайн шийдвэр гаргасан албан хаагч ч гэсэн маш их хэмжээний өрөнд орж, хариуцлага хүлээж, хүнд байдалд орж байгаа. Тиймээс аливаа шийдвэр гаргаж байгаа хүн эргэж нягтлан харах хэрэгтэй. Төрийн эрхэм дарга нараа ямар нэгэн шийдвэр гаргах гэж байгаа бол хуулиа сахиж, хуулийн дагуу асуудлаа хөндөөрэй. Зөрчил гаргасан хүн байвал өөрөөс нь эхлээд мэдээлэл авах хэрэгтэй. Гүтгүүлсэн байх ч магадлалтай шүү дээ. Орон нутгийн сонгууль өнгөрөөд бүх удирдах албан хаагч солигдож байгаа энэ үед шинээр удирдах алба хашиж байгаа, шинээр нийтийн албанд орж байгаа хүмүүс үүнийг анхаарах хэрэгтэй. Мөн эрх нь зөрчигдөж байгаа хүмүүс асуудлыг зөнд нь орхилгүй зохих байгууллагад хандаж байх нь шударга ёс тогтооход, үр хүүхдүүдээ эрүүл нийгэмд хөл тавихад оруулж байгаа маш том зүтгэл. Төр түмэн нүдтэй гэдэг, төрийн түмэн нүд бол ард түмэн шүү” гэлээ.
Цуврал №1 ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТҮҮХҮҮД | Баяжуулах үйлдвэрийн үйл ажиллагааг зогсоон байгаль орчноо хадгалж үлдэх нь
Цуврал №2 ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТҮҮХҮҮД | Нөхөн сэргээлт хийх нэрийдлээр ашигт малтмал олборлосныг зогсоожээ
Хэвлэн нийтэлсэн: Азийн Хөгжлийн Банк
Он: 2003
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/reg_dev_ec_mong.pdf
Түлхүүр үг: Монгол улсын макро эдийн засгийн бодлого, хөдөлмөрийн зах зээл, мөнгө санхүүгийн салбарын хөгжил, гадаад худалдаа, төсвийн бодлого, төсвийн байгууллагын удирдлага санхүүжилтийн тухай хууль, бүсчилсэн хөгжлийн удирдлага зохицуулалтын тухай хууль, орон нутгийн захиргааны бүтэц
Хэвлэн нийтэлсэн: Азийн Хөгжлийн Банк
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/reg_dev_finalreport_mon.pdf
Түлхүүр үг: бүс нутгийн хөгжил, дэд бүтэц, бүс нутгийн эдийн засаг, техник туслалцаа, эдийн засгийн бодлого
Хэвлэн нийтэлсэн: ADB
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/reg_dev_finalreport_eng.pdf
Түлхүүр үг: ADB and Mongolia, capacity development, regional development indicator, regional development policy, technical assistance and Mongolia
Монгол, Хятад, Азийн хөгжиж буй орнуудын 2004, 2005 оны эдийн засгийн байдал болон гадаадын хөрөнгө оруулалтын талаарх Азийн Хөгжлийн Банкны мэдээлэл
Хэвлэн нийтэлсэн: Азийн Хөгжлийн Банк
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/ado_mongol.pdf
Түлхүүр үг: Монгол дахь АХБ-ны үйл ажиллагаа, Монголын эдийн засаг, Хятадын эдийн засаг, хөгжиж буй азийн орнуудын эдийн засаг, Монгол дахь гадаадын хөрөнгө оруулалт
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/migration_mon gen chapter7_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил, хүйсийн ялгаатай байдал, шилжих хөдөлгөөн ба хүйсийн ялгаа, дотоод шилжих хөдөлгөөн
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/media_freedom_mong.pdf
Түлхүүр үг: хэвлэл мэдээллийн салбар, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэлийн эрх чөлөө, хөдөөгийн хэвлэл мэдээлэл, хотын хэвлэл мэдээлэл
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/Son sur_monitoring[1].pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, сонгууль ба хэвлэл мэдээлэл, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг Өмнөтгөл УИХ – ын 2004 оны сонгуультай холбоотойгоор Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл Судалгааны албанаас Конрад Аденауэрын сантай хамтран Улаанбаатар хотын хэмжээнд “Сонгуулийн сурталчилгаа ба телевиз үзэгчид” олон нийтийн санал асуулга, мөн “Сонгуулийн сурталчилгааны үеийн телевизийн нэвтрүүлгийн мониторинг” сэдэвт уялдаа холбоо бүхий хоёр судалгааг амжилттай хэрэгжүүллээ. Судалгааны гол зорилго нь сонгогчдыг үнэн зөв, тэнцвэрт мэдээллээр шуурхай хангах үүргээ Улаанбаатар хотод нэвтрүүлэг цацаж буй телевизүүд хэрхэн биелүүлж буйг тодорхойлох явдал байлаа. Судалгаа нь нэг талаар сонгуулийн сурталчилгаа телевизээр хэрхэн явагдаж буйд ажиглалт хийж, нөгөө талаар энэхүү сурталчилгаанд үзэгчид хэрхэн хандаж буйг тандан судалсан цогц хэлбэрээрээ шинэлэг юм. Учир нь үзэл бодлын өөр өөр өнцөгөөр харагч сонгогч олныхоо санал бодлыг судлан тодорхойлохын зэрэгцээ телевизийн сурталчилгааны өнгө аясыг өнөөгийн байдалд судлан харьцуулах боломжтой болсноор харилцан бие биеэ хянах, шинжлэх, батлах, үгүйсгэх нөхцөл бүрдсэн. Олон нийтийн санал асуулгын судалгаа, мониторингийн судалгааны тайланг тус, тусд нь бие даасан тайлангийн хэлбэрээр та бүхэндээ толилуулж байна. Ингэснээр уншигч Та судалгааны дүнд өөрийн үнэлгээ, дүгнэлтээ өгч, эргэцүүлнэ хэмээн найдаж байна. Энэ ташрамд уг судалгаануудыг явуулахад санхүүгийн харамгүй тусламж үзүүлэн, монголын хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, ардчилсан сэтгүүл зүй төлөвшин хөгжихөд ихээхэн хувь нэмэр оруулж буй Конрад Аденауэрын санд талархсанаа илэрхийлье. ТЕЛЕВИЗИЙН СОНГУУЛИЙН СУРТАЛЧИЛГААНЫ МОНИТОРИНГ (судалгааны тайлан) Судалгааны талаар товчхон Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл судалгааны алба, Конрад Аденауэрын Сангийн санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 5 телевизийн (МҮТВ, UBS, МН25-р суваг, ТВ5, ТВ9) сонгуулийн сурталчилгааны үеийн нэвтрүүлэгт мониторинг хийх төслийг хэрэгжүүлж дууслаа. Судалгааны төслийн зорилго нь 2004 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн сурталчилгааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тэр дундаа ТВ-үүд хэрхэн сурталчлан нэвтрүүлж байна, мөн намуудын тэнцвэрийг хэр хангаж буйд задлан шинжилгээ хийх явдал юм. Ингэснээр ТВ-үүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй нэвтрүүлгийн цаг, сурталчилгааны төрөл, агуулга, давтамж зэргийг тодруулж сонирхогч байгууллага, хувь хүмүүс, олон нийтийг энэ талын мэдээллээр хангах, анализ хийх боломжийг олгох юм. Барууны хөгжингүй орнуудад ТВ-үүд намуудад зориулсан тусгай цаг, нэвтрүүлэгтэй, намууд нь суваг болгон дээр нэг нэг өөрийн нэвтрүүлэгтэй байдаг аж. Намуудын өөрсдийн бэлтгэж буй нэвтрүүлгийн цаг бусдынхтай тэнцүү байх, сэтгүүлчид нэвтрүүлэг бэлтгэхдээ аль нэг талыг баримтлахгүй байх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл намуудын сурталчилгааг тэнцвэртэй ижил түвшинд нэвтрүүлэх зэрэг олон төрлийн шалгуур шаардлагыг хангах ёстой байдаг байна. Тэгвэл эдгээр шалгуур шаардлага манайд хэр хангагдаж буйг дараах тоон үзүүлэлтээс харж болох юм Мониторингоор дараах асуудлуудыг тодруулахыг зорьлоо. Үүнд: 1. Сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй хугацаа /тухайн ТВ-ийн нийт цагт эзлэх хувь/ 2. Судалгааны долоо хоногт аль ТВ-ээр ямар намын сурталчилгаа нийт хэдэн удаа явав. 3. Ямар сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна. /тухайн ТВ-ийн оргил цаг эсэх/ 4. Сурталчилгааны цаана хэн байна вэ? /нам, сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хувь хүн/ 5. Сурталчилгааг ТВ-ээр нэвтрүүлэхдээ ямар төрлийг түлхүү ашиглаж байна. /захиалгат, далд, төлбөрт гэх мэт/ 6. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна. / агуулгаар/ 7. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ямар байна. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийв. 8. Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сонгуулийн сурталчилгааны давтамж ямар байна. 9. ТВ-ийн нэвтрүүлэгт эзлэх далд сурталчилгаа СУДАЛГААНЫ АРГАЧЛАЛ Судалгааг сонгуулийн сурталчилгааны дунд үеийн /2004 оны 06 сарын 11-ны Баасан гарагаас 2004 оны 06 сарын 17-ны Пүрэв гараг хүртэл/ нэг долоо хоногийн ТВ-ийн нэвтрүүлгийг сонгон авч явуулав. Ингэхдээ дараах цагийн хуваарийн дагуу ажиллаа. Судалгаанд хамруулсан хугацааг гарагаар харуулбал: Гараг Эхэлсэн цаг Дууссан цаг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт Даваа 18.00 24.00 6 цаг Мягмар 18.00 24.00 6 цаг Лхагва 18.00 24.00 6 цаг Пүрэв 18.00 24.00 6 цаг Баасан 18.00 24.00 6 цаг Бямба 08.00 24.00 16 цаг Ням 08.00 24.00 16 цаг Нийт цаг 62 цаг Жич: МҮТВ гэхэд 24 цагаас хойш сонгуулийн сурталчилгаа явуулж байсан тул үүнийг алдалгүй бүртгэх, 25-р суваг телевиз Бямба, Ням гарагуудад 12 цагаас эхэлдэг зэргээс шалтгаалан зарим тохиолдолд дээрх хуваарь алдагдах тохиолдол гарч байв. Гэхдээ бусад бүх тохиолдолд дээрх хуваарийг чандлан баримталсан болно. Судалгаанд хамруулсан хугацааг ТВ тус бүрээр тодруулбал: Гараг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт / дунджаар Үргэлжилсэн хугацаа / 7 хоногт / дунджаар МҮТВ 8.40 цаг 61 цаг UBS 8.50 цаг 62 цаг 25-р суваг ТВ 7.40 цаг 54 цаг TV5 8.50 цаг 62 цаг TV9 8.50 цаг 60 цаг Нийт 41.3 цаг 299 цаг Дээрх хүснэгтэд дурьдсанчлан судалгаанд хамрагдсан телевизүүдийн нэг долоо хоногийн нийт 299 цагийн нэвтрүүлгийг ажиглан тоололт хийсэн болно. Мэргэжлийн 5 судлаач тус бүр нэг нэг ТВ-ийн нэвтрүүлгийг ажиглан мэдээллийг бүрдүүлсэн болно. Судлаачдын нэг долоо хоногийн турш тэмдэглэн бүртгэсэн мэдээллийг нэгтгэн дүгнэж дараах тоо баримтыг гаргалаа. СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС 1. Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан нийт цаг Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан цагийг гаргахдаа тухайн ТВ-ийн нэг долоо хоногийн нийт нэвтрүүлгийн цагт эзлэх хувиар тооцлоо. ¹ Телевиз Ажиглалт хийсэн 7 хоногийн нэвтрүүлгийн нийт цаг (минутаар) Захиалгат болон далд сурталчилгаа хийсэн хугацаа цаг(минутаар) 7 хоногийн нэвтрүүлэгт сурталчилгааны эзлэх хувь 1. МҮТВ 3660 963 26.3% 2. UBS 3720 445 12.0% 3. 25-р суваг ТВ 3240 479 14.8% 4. ТВ5 3720 292 7.8% 5. ТВ9 3600 640 17.8% Нийт 17940 мин 2819 мин 1.1 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / ТВ тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо / давтамжаар Улаанбаатарын ТВ-үүдээр явуулсан нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. МҮТВ 253 33.1% 2. UBS 60 7.8% 3. 25-р суваг ТВ 166 21.7% 4. ТВ5 127 16.6% 5. ТВ9 159 20.8% Нийт 765 100% Сурталчилгааны давтамжийн хувьд МҮТВ, 25-р суваг ТВ болон ТВ9 телевизээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд нэвтэрсэн нийт сурталчилгааны 20-оос дээш хувийг эзэлж байна. Харин UBS телевизийн давтамж бусад ТВ-үүдээс харьцангуй бага байв. 1.2 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / Нам тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо Нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. Монгол Ардын Хувьсгалт Нам 500 65.4% 2. Эх орон-Ардчилал Эвсэл 214 28.0% 3. Бүгд Найрамдах Нам 2 0.8% 4. Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн Нам 10 1.3% 5. Монголын Либериал Нам 1 0.1% 6. Монголын Уламжлалын Нэгдсэн Нам 15 2.0% 7. Монголын Ногоонтоны Нам 8 0.7% 8. Бие даан нэр дэвшигчид 7 0.9% 9. Бусад (Сонгуулийн Ерөнхий хороо, Сонгогчдын ЭАХХөдөлгөөн гэх мэт) 11 1.4% Нийт 765 100% Судалгааны долоо хоногт гарсан сонгуулийн сурталчилгааны 65.4 хувийг дан ганц МАХН эзэлж байна. Харин Эх-Орон Ардчилал эвслийн сурталчилгаа МАХН-аас хоёр дахин бага, бусад намынх тун бага хувийг эзэлж байв. 1.3 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / телевиз болон намаар Судалгааны долоо хоногт нэвтрүүлсэн намын сурталчилгааны давтамжийг телевиз тус бүрээр харуулбал: (давтамжаар) Улс төрийн хүчнүүд / нам эвсэл Телевиз МАХН ЭОАЭ БНН МҮЭНН МЛН МУНН МНН Бие даагч МҮТВ 178 40 1 8 1 6 8 3 UBS 49 11 0 0 0 0 0 0 25-р суваг ТВ 33 123 0 0 0 7 0 3 ТВ5 85 38 1 0 0 2 0 1 ТВ9 155 2 0 2 0 0 0 0 Нийт 500 214 2 10 1 15 8 7 Сурталчилгааны давтамжийг ТВ тус бүрээр харвал МАХН болон Эх орон-Ардчилал Эвслийн сурталчилгаа тухайн долоо хоногт жинтэй байр эзэлж байв. МҮТВ, UBS, ТВ5 болон ТВ9-өөр МАХН-ын сурталчилгаа, 25-р суваг ТВ-ээр Эх орон-Ардчилал эвслийн сурталчилгаа дийлэнхдээ явж байв. Бусад намууд болон бие даан нэр дэвшигчдийн сурталчилгааны хувьд МҮЭНН, МУНН-ыг эс тооцвол долоо хоногт нэгээс бага удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийсэн байна. 2. Сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна вэ? / Сурталчилгааны оргил цаг (хувиар) ¹ Цаг МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 1. 18 цагаас өмнө 12.3 35.0 0 13.4 0 2. 18.00-18.59 0.8 8.3 4.2 1.6 3.2 3. 19.00-19.59 14.2 6.7 27.7 26.8 28.9 4. 20.00-20.59 38.0 15.0 10.8 7.1 6.9 5. 21.00-21.59 9.0 10.0 30.2 24.4 38.4 6. 22.00-22.59 4.4 18.3 20.5 18.9 5.1 7. 23.00-23.59 5.5 6.7 6.6 7.0 17.6 8. 24 цагаас хойш 15.8 0 0 0.8 0 Хэвлэлийн Хүрээлэнгээс сар тутам явуулдаг “Улаанбаатар хотын Телевиз үзэгчдийн судалгаа”-гаар хүн амын 80 орчим хувь нь 21,00-22,00 цагийг телевиз үзэх хамгийн боломжтой цагаар сонгосон байдаг. Дээрх хүснэгтээс харвал ТВ-ээр гарч буй сонгуулийн сурталчилгааны дийлэнх хувь нь суваг бүрийн оргил цагтай давхацахын зэрэгцээ “мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн цагт төвлөрч байв. Тухайлбал: МҮТВ-ийн “Цагийн хүрд” нэвтрүүлэг 20,00-20,30 цагт гардаг. Тэгвэл МҮТВ-ээр гарсан нийт сурталчилгааны 38 хувь нь “Цагийн хүрд” нэвтрүүлгийн үеэр гарсан байна. Мөн 25-р суваг ТВ-ийн нийт сурталчилгааны 30 орчим хувь нь “25 цаг мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн үеэр гарчээ. ТВ тус бүрийн сурталчилгааны оргил цагийг графикаар харуулбал 3. Сурталчилгаанд оролцогчид (хувиар) Сурталчилгааны гол оролцогч МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Нэр дэвшигч өөрөө 15.0 53.3 69.3 7.1 27.0 Сэтгүүлч 68.8 75.0 9.0 14.2 93.7 Намын удирдлага 20.9 58.3 1.8 3.1 1.3 Намын гишүүд 6.7 60.0 4.8 3.1 5.7 Урлаг соёлын одод / уран бүтээлчид 8.7 23.3 1.2 3.1 0 Гэр бүлийн гишүүд, найз нөхөд 9.9 28.3 1.8 1.6 0 Дээрх хүснэгтээс харахад нэр дэвшигч өөрөө болон сэтгүүлчид сурталчилгаанд голлох үүрэгтэй байна. Тухайлбал: МҮТВ, UBS, ТВ9, ТВ5-аар ямар нэгэн сурталчилгааг цацахдаа сэтгүүлчид дийлэнх хувийг эзэлж байгаа бол 25-р суваг ТВ-ээр нэр дэвшигч өөрөө сурталчилгаандаа түлхүү оролцсон байна. 4. Сонгуулийн үеийн телевизийн сурталчилгааны төрөл Нам эвсэл холбоод болон нэр дэвшигчид телевизийн сурталчилгааны дараах хэлбэрээр сурталчлуулах нь түгээмэл байна. (хувиар) Сурталчилгааны хэлбэр МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Клип 59.3 23.3 83.2 60.6 34.6 Шууд ярилцлага 0.8 15.0 2.4 2.4 1.3 Захиалгат нэвтрүүлэг 7.5 21.7 7.2 1.6 6.3 Сэтгүүлчийн бэлтгэсэн нэвтрүүлэг 13.5 15.0 1.8 1.6 2.5 Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сурталчилгаа 17.4 25.0 5.4 32.3 54.7 СЕХ-оос олгосон хуваарьт нэвтрүүлэг 17.4 --- --- --- --- --- хуваарьт цаг байхгүй Дээрх хүснэгтээс харахад бүх телевизийн хувьд клип сурталчилгааны хэлбэрийн дийлэнх хувийг эзэлж байна. Дараа нь мэдээллийн хөтөлбөрт дэх сурталчилгаа оржээ. 5. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна / сурталчилгааны агуулга Телевизээр гарч буй намууд / нэр дэвшигчдийн сонгуулийн сурталчилгаа ямар утга агуулга илэрхийлж байсныг тодруулбал: (хувиар) Сурталчилгааны агуулга МҮТВ UBS 25-р суваг ТВ ТВ5 ТВ9 Намын түүхэн замнал 5.5 63.3 1.2 3.9 2.0 Намын онцлог давуу тал 9.5 70.0 12.7 6.3 29.6 Өрсөлдөгч намуудтай харьцуулсан 11.8 36.7 15.7 3.9 3.7 Өрсөлдөгч намуудын алдаа дутагдал 13.1 36.7 15.1 12.6 8.8 Нэр дэвшигчийн хувийн чанар 53.4 86.7 58.4 22.8 21.4 Хийсэн бүтээсэн ажил 37.2 93.3 16.9 32.3 39.0 Цаашид хэрэгжүүлэх мөрийн хөтөлбөр 37.5 91.7 59.6 24.4 8.2 Жич: Олон сонголттой хариулт 6. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ¹ Нэр дэвшигч Тойрог Нам Давтамж МҮТВ UBS МН25 ТВ5 ТВ9 Нийт 1. Чулуунбаатар.Н 62 ЭОАЭ 1 1 2. Галбадрах.Л 12 ЭОАЭ 1 1 3. Галина.Г 59 БД 1 1 4. Дамдинсүрэн.Л 57 БД 1 1 5. Ганхуяг.П 15 ЭОАЭ 1 1 6. Бат-Үүл.Э 34 ЭОАЭ 1 1 7. Дашзэвэг.Н 74 МЛН 1 1 8. Батхүү.Г 25 ЭОАЭ 1 1 9. Баттулга.Х 9 ЭОАЭ 1 1 10. Бат-Хуяг.Ж 18 ЭОАЭ 1 1 11. Адъяа.Ж 20 МАХН 1 1 12. Арвин.Д 49 МАХН 1 1 13. Жаргалсайхан.Б 70 МБНН 1 1 14. Бямбаа.Ч 40 ЭОАЭ 1 1 15. Лүндээжанцан.Д 26 МАХН 1 1 16. Очирхүү.Т 12 МАХН 1 1 17. Одхүү.Д 55 БД 1 1 18. Моломжамц.Д 23 МАХН 1 1 19. Оюун.С 69 ЭОАЭ 1 1 20. Оюунбаатар.Ч 28 МАХН 1 1 21. Сүхбаатар.А 29 МАХН 1 1 22. Сайнбаяр.Ц 59 МЛН 1 1 23. Содномдорж.Н 72 МАХН 1 1 24. Хүрэлбаатар.Ү 73 МУНН 1 1 25. Шаравдорж.Ц 15 МАХН 1 1 26. Цанжид.А 13 МАХН 1 1 27. Шатар.Б 3 МАХН 1 1 28. Туяа.Д 22 МАХН 1 1 29. Цэрэнжав.Л 48 МАХН 1 1 30. Энхсайхан.М 47 ЭОАЭ 1 1 31. Гантөмөр.Л 76 ЭОАЭ 2 2 32. Батбаяр.Батж 65 ЭОАЭ 2 2 33. Бат-Эрдэнэ.Б 50 МАХН 1 1 2 34. Заяа.О 76 МУНН 1 1 2 35. Пүрэвдорж.Л 43 МАХН 2 2 36. Отгонбаяр.С 60 ЭОАЭ 2 2 37. Төмөр-Очир.С 2 МАХН 2 2 38. Энхболд.Н 38 МАХН 2 2 39. Энхтөвшин.Ө 46 МАХН 2 2 40. Баярцогт.С 32 ЭОАЭ 3 3 41. Дэлгэрмаа.Б 61 ЭОАЭ 1 2 3 42. Одончимэд.Л 14 МАХН 3 3 43. Мөнхтуяа.Б 63 ЭОАЭ 2 1 3 44. Сономпил.М 53 ЭОАЭ 1 2 3 45. Улаан.Ч 30 МАХН 2 1 3 46. Хулан.Х 57 ЭОАЭ 1 2 3 47. Ням-Осор.Н 58 МҮЭНН 2 2 4 48. Тэрбишдагва.Д 68 МАХН 3 1 4 49. Батбаяр.Б 70 ЭОАЭ 1 4 5 50. Нямдаваа.П 32 МАХН 5 5 51. Балсандорж.Х 60 МАХН 3 3 6 52. Амаржаргал.Р 64 БД 3 1 4 53. Амарсайхан.Р 58 МАХН 1 1 2 54. Бямбадорж.Ж 66 МАХН 1 2 1 2 6 55. Отгонтөгс.Л 64 ЭОАЭ 3 3 6 56. Хаянхярваа.Д 54 МАХН 6 6 57. Басандорж.Д 40 МНН 7 7 58. Батболд.Б 57 МУНН 2 6 8 59. Цэвээнжав.Д 53 МАХН 8 8 60. Эрдэнэчимэг.Ж 73 МАХН 3 1 4 8 61. Ганзориг.Ч 1 МАХН 10 10 62. Ганхуяг.Д 58 ЭОАЭ 3 7 10 63. Батхишиг.Б 64 МАХН 1 2 5 3 11 64. Сүрэн.О 63 МАХН 12 12 65. Баяртсайхан.Н 61 МАХН 1 6 6 13 66. Ганболд.Э 75 ЭОАЭ 6 3 6 15 67. Эрдэнэ.С 65 ЭОАЭ 16 16 68. Батболд.С 75 МАХН 12 6 5 11 23 57 69. Энхбаяр.Н 65 МАХН 7 7 5 24 43 70. Мөнх-Оргил.Ц 74 МАХН 5 6 2 23 36 71. Батбаатар.Б 66 ЭОАЭ 29 29 72. Алтай.Д 71 МАХН 6 8 2 5 21 73. Батаа.Ц 73 ЭОАЭ 4 1 15 20 74. Дашдорж.Ц 70 МАХН 12 5 1 2 20 75. Болормаа.Н 69 МАХН 8 4 7 1 20 76. Мэдрээ.Б 74 ЭОАЭ 18 18 77. Ганди.Т 57 МАХН 1 4 1 10 17 Жич: МАХН=Монгол Ардын Хувьсгалт нам, ЭОАЭ=Эх Орон Ардчилал эвсэл, МБНН=Монголын Бүгд Найрамдах нам, МУНН=Монголын Уламжлалын Нэгдсэн нам, МЛН=Монголын Либериал нам, МҮЭНН=Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн нам, МНН=Монголын Ногоон нам, БД=Бие даагч 7. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа цацав 8. Далд сурталчилгаа Сонгуулийн далд сурталчилгааг тоолохын тулд дараах шалгуураар шүүсэн болно. Сурталчилгааны шинж чанартай (сонгуульд оролцож буй улс төрийн хүчин, нэр дэвшигчийн талаар ямар нэгэн үнэлэлт өгсөн, байр суурь илэрхийлсэн, тэнцвэртэй биш, дагнасан мэдээлэл, танилцуулга агуулсан гэх мэт) мөртлөө ямар нэгэн арга хэлбэрээр тодорхой ойлгуулаагүй, хагас дутуу тайлбарласан, нууж хаасан, эргэлзээтэй байгаа бол далд сурталчилгаа гэж бүртгэсэн. Ингэхэд МҮТВ-ийн хувьд нийт сурталчилгааны 19 хувийг, UBS телевизэд 3 хувь, МН 25-р суваг телевизэд 9 хувь, ТВ5 телевизэд 21 хувийг, ТВ9 телевизэд 10 хувийг сонгуулийн далд сурталчилгаа эзэлж байв. Далд сурталчилгааны илрэх гол хэлбэр нь бүх телевизэд мэдээллийн хөтөлбөр байлаа. Энэ үеэр нам хүчин, нэр дэвшигчид өөрсдийн хийсэн бүтээснийг сурталчлах болон сонгуульд өрсөлдөгч нараа өдөөн хатгах, элдвээр хэлэх явдал түгээмэл байсан юм.
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/sudalgaa-election.pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг,сонгогч ба нэр дэвшигч
Хэвлэн нийтэлсэн: НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/urban poverty_mngl1.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил Монгол, ядуурал, шилжих хөдөлгөөн, ажил эрхлэлт, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын хүн ам