2021,
Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлт,
#НийтийнЭрхАшгийнӨмгөөлөл,
Мэдээллийн хуудас,
ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТҮҮХҮҮД - Баялгийн эздэд ээлтэй хуулийн зохицуулалтын төлөө ажилласан нь
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2021
Төрөл:
Файл татах: Үзэх
Түлхүүр үг:
Хөтөлбөр: Эрдэс баялгийн салбарын сайн засаглалыг дэмжих нь
ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ТҮҮХҮҮД - Баялгийн эздэд ээлтэй хуулийн зохицуулалтын төлөө ажилласан нь
Ub.life сайт “Нээлттэй нийгэм форум” ТББ-тай хамтран үнэт зүйлийнхээ төлөө тэмцэн, манлайлж буй салбар бүрийн түүчээлэгчдийн түүхийг цувралаар танилцуулж байна.
Энэ удаагийн нийтлэлээр Буйр нуур, Халх гол, Нөмрөгийн сав газарт үйл ажиллагаа явуулж буй газрын тосны компаний байгалийн баялгийн зүй бус олборлолтын эсрэг тэмцэн, баялгийн эзэд нутаг оронд ээлтэй хууль зүйн зохицуулалт бий болгохоор 2007 оноос хойш тууштай ажиллаж буй “Буйр нуур, Халх гол, Нөмрөгийн сав газрыг хамгаалах хөдөлгөөн” ТББ-ын үүсгэн байгуулагч, тэргүүн Д.Ганцогт болон түүний хамт олны үйл хэргийг онцлон хүргэж байна.
Дорнод аймгийн иргэдэд ямар асуудал тулгарсан бэ?
"Буйр нуур, Халх гол бол Монголын түүхэн дурсгалт газруудын нэг бөгөөд дэлхийд ганц хялганат хээрийн экосистем юм. Гэтэл "Петрочайна Дачин Тамсаг" ХХК нь өнгөрсөн 20 гаруй жил Дорнод аймгийн Матад, Халхгол сумдад хор хөнөөлтэй үйл ажиллагаа явуулж, байгаль экологийн тэнцвэрт байдал алдагдаад байна. Ундны усанд ч хэрэглэж болдог байсан цэнгэг Буйр нуурын ус хужиртан булингартаж, тал нутаг минь талхлагдаж, байгалийн баялгийг ухаж зөөсөн атал нутаг орон минь огт хөгжсөнгүй. Эсрэгээрээ нутгийн иргэдийн амьдрал ахуй улам доройтож, хүн байгальд хортой орчны бохирдол нэмэгдсээр байна. Тэд тээвэрлэлт хийж байгаа замаа ч барьсангүй. Тосны хаягдлаа шууд газарт асгадаг байснаас хөрсний бохирдол асар ихээр нэмэгдсэн" гэж “Буйр нуур, Халх гол, Нөмрөгийн сав газрыг хамгаалах хөдөлгөөн” ТББ-ын үүсгэн байгуулагч, тэргүүн Д.Ганцогт хэллээ. Түүний хэлснээр нутгийн иргэдэд дараах асуудлууд тулгарсан юм.
Асуудал 1:
"Петрочайна Дачин Тамсаг" компани нь 2005 оны наймдугаар сард Тамсагийн сав газарт газрын тосны бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний эрх үүргийг АНУ-ын “СОКО Интернейшнл” ХХК-иас шилжүүлэн авчээ. АНУ-ын тус компани нь 40/60 хувиар ашгаа хуваах гэрээтэй ажиллаж байсан бол "Петрочайна Дачин Тамсаг" компани Монголын талд хоёр дахин бага буюу 25 хувиар тооцох гэрээ байгуулсан нь баялгийн эздэд асар халтай гэрээ болжээ.
Асуудал 2:
Матад сумдын нутагт орших XIX талбайд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг "Орон Нутгийн Хөгжлийн Сан"-д 10-20 хувиар тооцон төлөх ёстой боловч "Петрочайна Дачин Тамсаг" компани өнгөрсөн хугацаанд зохих ёсоор төлөөгүй байна.
Асуудал 3:
Байгаль орчинд хөнөөлтэй үйл ажиллагаа эрхэлсний улмаас байгаль орчин доройтож, газар нутаг талхлагдан нөхөн сэргээлт хийгээгүйн улмаас орчны бохирдол асар их нэмэгджээ. Гэвч Ашигт малтмалын тухай хуульд энэ талаар зохицуулалт хангалттай тусгагдаагүйн дээр хуулийн хэрэгжилт сул байна.
БНХАУ-ын Үндэсний газрын тосны корпорацын харьяа "Петрочайна Дачин Тамсаг" компани нь 2005 онд байгуулагдсан БНХАУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компани юм. Дорнод аймгийн Халх гол, Матад сумдын нутагт орших Тосон-Уул XIX, Тамсаг XXI талбайнуудад газрын тос олборлодог.
Тэд энэ асуудалд ямар шийдэл олсон бэ?
Д.Ганцогт болон түүний хамт олон анх 2007 оноос эхлэн нутаг орондоо тулгарч буй дээрх шударга бус байдал, байгаль орчны доройтлыг шийдвэрлэхээр удаа дараа төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэн, төр засгаас эхлээд НҮБ-д хүртэл ханджээ. Ингээд 2009 онд мониторинг хийн, Газрын тосны хайгуул олборлолтын тухай хууль зүйн орчин хангалттай бус, "Петрочайна Дачин Тамсаг" компани нь хайгуулын лицензтэй боловч олборлолт хийж буйг шийдвэрлүүлэхээр зорьжээ.
Мөн “Байгалийн баялгийг ашиглаж бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ”-г хийлгүүлэн, нөхөн сэргээлт хийлгэх, нутгийн иргэд болон Монгол Улсад ашигтай гэрээлэхэд чиглэсэн ажлууд хийх болов. Газрын Тосны хуульд газрын тос олборлож буй компани тухайн үйл ажиллагаа явуулж байгаа орон нутагтай хамтраад “Хамтын ажиллагааны гэрээ” байгуулна гэж заасан байдаг. Энэ нь орон нутгийн хөгжил, байгаль орчинд хөрөнгө оруулалт хийх заалттай юм. Гэтэл "Петрочайна Дачин Тамсаг" компани хийгээгүй байна.
Тэд ямар үр дүнд хүрсэн бэ?
“Буйр нуур, Халх гол, Нөмрөгийн сав газрыг хамгаалах хөдөлгөөн"-өөс 2019 онд Монгол Улсын Дээд Шүүхэд хандан "Петрочайна Дачин Тамсаг" компанийг олон улсын жишиг, зах зээлийн шаардлагад нийцсэн гэрээ байгуулахыг шаардаж, 3 шатны шүүхэд ялалт байгуулжээ. 2014 оны шүүхээр байгаль орчин бохирдуулсан гэх төлбөрийг анх удаа гаргуулан 1.3 тэрбумийг төгрөгийг олгуулахаар болсон нь Монгол Улсад анх удаа байгаль орчин бохирдуулсан төлбөрийг олгосон явдал болжээ.
Мөн нутгийн иргэд, “Буйр нуур, Халх гол, Нөмрөгийн сав газрыг хамгаалах хөдөлгөөн" ТББ-ын хамт олон жагсаал хийн тэмцсэний үр дүнд "Петрочайна Дачин Тамсаг" компаниас "Орон Нутгийн Хөгжлийн Сан"-д 2018, 2019 оны төлбөр болох 3 тэрбум төгрөгийг нөхөн олгуулахаар тохилцов.
Мөн тус ТББ иргэний нийгмийн бусад байгууллагуудтай хамтран удаа дараа хурал цуглаан зохион байгуулж, жагсаж, холбогдох албан тушаалтнуудад хандсаны үр дүнд 2014 онд Газрын тосны тухай бие даасан хуулийг батлуулжээ.
Тэд одоо юу хийж байгаа вэ?
"Хуулийн дагуу хийх ёстой хамтын ажиллагааны гэрээг "Петрочайна Дачин Тамсаг" өнөөдрийг хүртэл хийгээгүй хэвээр байна. Дээр дурдсан 2018, 2019 оны төлбөрийг өнөөдрийг хүртэл төлөөгүй. Шаардлага хүлээж аваагүй хэвээр. 2014 онд батлагдсан хуулинд ч нэмэлт, өөрчлөлт шаардлагатай байна. “Байгалийн баялгийг ашиглаж бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ” нь олон улсын жишгээр 40/60 хувь байдаг атал "Петрочайна Дачин Тамсаг" компанитай байгуулсан гэрээнд 24-28 хувь нь Монголын тал, үлдсэн нь Хятадынх гэж хуваасан. Одоо бид 2018, 2019 оны хууль бус гэрээг хүчингүй болгох, шүүхийн шийдвэрт нийцүүлэх, Монголын талд ашигтай гэрээ байгуулах, нөхөн сэргээлт хийлгэх, дээрх төлбөрийг нөхөн төлүүлэхийн төлөө явж байна" гэж Д.Ганцогт хэлсэн юм.
Энэ асуудал бидэнд яагаад хамаатай вэ?
Бид байгалийн баялгаа ашиглаж болох ч нөхөн сэргээлт хийн, нутаг орондоо хөгжил авчран, зөв зохистой ашиглах хэрэгтэй байна. Эс бөгөөс байгалийн баялаг гэдэг нэг л өдөр шавхагдаж дуусах нөөц шүү дээ. Хятад улсын жишээг харвал байгалийн баялгийг ашиглах тусам нутаг орон нь хөгжин цэцэглэдэг. Гэтэл манай улсад эсрэгээрээ байгаа нь харамсалтай. Орон нутгийн удирдлагатай гэрээ байгуулж, нийгмийн хариуцлагатайгаар баялаг олборлож, ашиглаж байгаа компани тухайн бүс нутгийн хөгжилд тустай үйл ажиллагаа хийдэг олон улсын жишиг бий. Тэр стандартын дагуу орон нутагт юм хийж өгөх шаардлагатай байна.
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2021
Төрөл:
Файл татах: Үзэх
Түлхүүр үг:
Хөтөлбөр: Эрдэс баялгийн салбарын сайн засаглалыг дэмжих нь
Шинэ
Зохиогч: Үндэсний Статистикийн Газар
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/migration_mon gen chapter7_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил, хүйсийн ялгаатай байдал, шилжих хөдөлгөөн ба хүйсийн ялгаа, дотоод шилжих хөдөлгөөн
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/migration_mon gen chapter7_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил, хүйсийн ялгаатай байдал, шилжих хөдөлгөөн ба хүйсийн ялгаа, дотоод шилжих хөдөлгөөн
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/migration_mon gen chapter7_mon.pdf
Түлхүүр үг:хүний хөгжил, хүйсийн ялгаатай байдал, шилжих хөдөлгөөн ба хүйсийн ялгаа, дотоод шилжих хөдөлгөөн
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/media_freedom_mong.pdf
Түлхүүр үг: хэвлэл мэдээллийн салбар, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэлийн эрх чөлөө, хөдөөгийн хэвлэл мэдээлэл, хотын хэвлэл мэдээлэл
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/media_freedom_mong.pdf
Түлхүүр үг: хэвлэл мэдээллийн салбар, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэлийн эрх чөлөө, хөдөөгийн хэвлэл мэдээлэл, хотын хэвлэл мэдээлэл
Хэвлэн нийтэлсэн:Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/media_freedom_mong.pdf
Түлхүүр үг:хэвлэл мэдээллийн салбар, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, хэвлэлийн эрх чөлөө, хөдөөгийн хэвлэл мэдээлэл, хотын хэвлэл мэдээлэл
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/Son sur_monitoring[1].pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, сонгууль ба хэвлэл мэдээлэл, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг Өмнөтгөл УИХ – ын 2004 оны сонгуультай холбоотойгоор Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл Судалгааны албанаас Конрад Аденауэрын сантай хамтран Улаанбаатар хотын хэмжээнд “Сонгуулийн сурталчилгаа ба телевиз үзэгчид” олон нийтийн санал асуулга, мөн “Сонгуулийн сурталчилгааны үеийн телевизийн нэвтрүүлгийн мониторинг” сэдэвт уялдаа холбоо бүхий хоёр судалгааг амжилттай хэрэгжүүллээ. Судалгааны гол зорилго нь сонгогчдыг үнэн зөв, тэнцвэрт мэдээллээр шуурхай хангах үүргээ Улаанбаатар хотод нэвтрүүлэг цацаж буй телевизүүд хэрхэн биелүүлж буйг тодорхойлох явдал байлаа. Судалгаа нь нэг талаар сонгуулийн сурталчилгаа телевизээр хэрхэн явагдаж буйд ажиглалт хийж, нөгөө талаар энэхүү сурталчилгаанд үзэгчид хэрхэн хандаж буйг тандан судалсан цогц хэлбэрээрээ шинэлэг юм. Учир нь үзэл бодлын өөр өөр өнцөгөөр харагч сонгогч олныхоо санал бодлыг судлан тодорхойлохын зэрэгцээ телевизийн сурталчилгааны өнгө аясыг өнөөгийн байдалд судлан харьцуулах боломжтой болсноор харилцан бие биеэ хянах, шинжлэх, батлах, үгүйсгэх нөхцөл бүрдсэн. Олон нийтийн санал асуулгын судалгаа, мониторингийн судалгааны тайланг тус, тусд нь бие даасан тайлангийн хэлбэрээр та бүхэндээ толилуулж байна. Ингэснээр уншигч Та судалгааны дүнд өөрийн үнэлгээ, дүгнэлтээ өгч, эргэцүүлнэ хэмээн найдаж байна. Энэ ташрамд уг судалгаануудыг явуулахад санхүүгийн харамгүй тусламж үзүүлэн, монголын хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, ардчилсан сэтгүүл зүй төлөвшин хөгжихөд ихээхэн хувь нэмэр оруулж буй Конрад Аденауэрын санд талархсанаа илэрхийлье. ТЕЛЕВИЗИЙН СОНГУУЛИЙН СУРТАЛЧИЛГААНЫ МОНИТОРИНГ (судалгааны тайлан) Судалгааны талаар товчхон Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл судалгааны алба, Конрад Аденауэрын Сангийн санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 5 телевизийн (МҮТВ, UBS, МН25-р суваг, ТВ5, ТВ9) сонгуулийн сурталчилгааны үеийн нэвтрүүлэгт мониторинг хийх төслийг хэрэгжүүлж дууслаа. Судалгааны төслийн зорилго нь 2004 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн сурталчилгааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тэр дундаа ТВ-үүд хэрхэн сурталчлан нэвтрүүлж байна, мөн намуудын тэнцвэрийг хэр хангаж буйд задлан шинжилгээ хийх явдал юм. Ингэснээр ТВ-үүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй нэвтрүүлгийн цаг, сурталчилгааны төрөл, агуулга, давтамж зэргийг тодруулж сонирхогч байгууллага, хувь хүмүүс, олон нийтийг энэ талын мэдээллээр хангах, анализ хийх боломжийг олгох юм. Барууны хөгжингүй орнуудад ТВ-үүд намуудад зориулсан тусгай цаг, нэвтрүүлэгтэй, намууд нь суваг болгон дээр нэг нэг өөрийн нэвтрүүлэгтэй байдаг аж. Намуудын өөрсдийн бэлтгэж буй нэвтрүүлгийн цаг бусдынхтай тэнцүү байх, сэтгүүлчид нэвтрүүлэг бэлтгэхдээ аль нэг талыг баримтлахгүй байх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл намуудын сурталчилгааг тэнцвэртэй ижил түвшинд нэвтрүүлэх зэрэг олон төрлийн шалгуур шаардлагыг хангах ёстой байдаг байна. Тэгвэл эдгээр шалгуур шаардлага манайд хэр хангагдаж буйг дараах тоон үзүүлэлтээс харж болох юм Мониторингоор дараах асуудлуудыг тодруулахыг зорьлоо. Үүнд: 1. Сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй хугацаа /тухайн ТВ-ийн нийт цагт эзлэх хувь/ 2. Судалгааны долоо хоногт аль ТВ-ээр ямар намын сурталчилгаа нийт хэдэн удаа явав. 3. Ямар сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна. /тухайн ТВ-ийн оргил цаг эсэх/ 4. Сурталчилгааны цаана хэн байна вэ? /нам, сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хувь хүн/ 5. Сурталчилгааг ТВ-ээр нэвтрүүлэхдээ ямар төрлийг түлхүү ашиглаж байна. /захиалгат, далд, төлбөрт гэх мэт/ 6. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна. / агуулгаар/ 7. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ямар байна. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийв. 8. Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сонгуулийн сурталчилгааны давтамж ямар байна. 9. ТВ-ийн нэвтрүүлэгт эзлэх далд сурталчилгаа СУДАЛГААНЫ АРГАЧЛАЛ Судалгааг сонгуулийн сурталчилгааны дунд үеийн /2004 оны 06 сарын 11-ны Баасан гарагаас 2004 оны 06 сарын 17-ны Пүрэв гараг хүртэл/ нэг долоо хоногийн ТВ-ийн нэвтрүүлгийг сонгон авч явуулав. Ингэхдээ дараах цагийн хуваарийн дагуу ажиллаа. Судалгаанд хамруулсан хугацааг гарагаар харуулбал: Гараг Эхэлсэн цаг Дууссан цаг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт Даваа 18.00 24.00 6 цаг Мягмар 18.00 24.00 6 цаг Лхагва 18.00 24.00 6 цаг Пүрэв 18.00 24.00 6 цаг Баасан 18.00 24.00 6 цаг Бямба 08.00 24.00 16 цаг Ням 08.00 24.00 16 цаг Нийт цаг 62 цаг Жич: МҮТВ гэхэд 24 цагаас хойш сонгуулийн сурталчилгаа явуулж байсан тул үүнийг алдалгүй бүртгэх, 25-р суваг телевиз Бямба, Ням гарагуудад 12 цагаас эхэлдэг зэргээс шалтгаалан зарим тохиолдолд дээрх хуваарь алдагдах тохиолдол гарч байв. Гэхдээ бусад бүх тохиолдолд дээрх хуваарийг чандлан баримталсан болно. Судалгаанд хамруулсан хугацааг ТВ тус бүрээр тодруулбал: Гараг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт / дунджаар Үргэлжилсэн хугацаа / 7 хоногт / дунджаар МҮТВ 8.40 цаг 61 цаг UBS 8.50 цаг 62 цаг 25-р суваг ТВ 7.40 цаг 54 цаг TV5 8.50 цаг 62 цаг TV9 8.50 цаг 60 цаг Нийт 41.3 цаг 299 цаг Дээрх хүснэгтэд дурьдсанчлан судалгаанд хамрагдсан телевизүүдийн нэг долоо хоногийн нийт 299 цагийн нэвтрүүлгийг ажиглан тоололт хийсэн болно. Мэргэжлийн 5 судлаач тус бүр нэг нэг ТВ-ийн нэвтрүүлгийг ажиглан мэдээллийг бүрдүүлсэн болно. Судлаачдын нэг долоо хоногийн турш тэмдэглэн бүртгэсэн мэдээллийг нэгтгэн дүгнэж дараах тоо баримтыг гаргалаа. СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС 1. Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан нийт цаг Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан цагийг гаргахдаа тухайн ТВ-ийн нэг долоо хоногийн нийт нэвтрүүлгийн цагт эзлэх хувиар тооцлоо. ¹ Телевиз Ажиглалт хийсэн 7 хоногийн нэвтрүүлгийн нийт цаг (минутаар) Захиалгат болон далд сурталчилгаа хийсэн хугацаа цаг(минутаар) 7 хоногийн нэвтрүүлэгт сурталчилгааны эзлэх хувь 1. МҮТВ 3660 963 26.3% 2. UBS 3720 445 12.0% 3. 25-р суваг ТВ 3240 479 14.8% 4. ТВ5 3720 292 7.8% 5. ТВ9 3600 640 17.8% Нийт 17940 мин 2819 мин 1.1 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / ТВ тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо / давтамжаар Улаанбаатарын ТВ-үүдээр явуулсан нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. МҮТВ 253 33.1% 2. UBS 60 7.8% 3. 25-р суваг ТВ 166 21.7% 4. ТВ5 127 16.6% 5. ТВ9 159 20.8% Нийт 765 100% Сурталчилгааны давтамжийн хувьд МҮТВ, 25-р суваг ТВ болон ТВ9 телевизээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд нэвтэрсэн нийт сурталчилгааны 20-оос дээш хувийг эзэлж байна. Харин UBS телевизийн давтамж бусад ТВ-үүдээс харьцангуй бага байв. 1.2 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / Нам тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо Нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. Монгол Ардын Хувьсгалт Нам 500 65.4% 2. Эх орон-Ардчилал Эвсэл 214 28.0% 3. Бүгд Найрамдах Нам 2 0.8% 4. Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн Нам 10 1.3% 5. Монголын Либериал Нам 1 0.1% 6. Монголын Уламжлалын Нэгдсэн Нам 15 2.0% 7. Монголын Ногоонтоны Нам 8 0.7% 8. Бие даан нэр дэвшигчид 7 0.9% 9. Бусад (Сонгуулийн Ерөнхий хороо, Сонгогчдын ЭАХХөдөлгөөн гэх мэт) 11 1.4% Нийт 765 100% Судалгааны долоо хоногт гарсан сонгуулийн сурталчилгааны 65.4 хувийг дан ганц МАХН эзэлж байна. Харин Эх-Орон Ардчилал эвслийн сурталчилгаа МАХН-аас хоёр дахин бага, бусад намынх тун бага хувийг эзэлж байв. 1.3 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / телевиз болон намаар Судалгааны долоо хоногт нэвтрүүлсэн намын сурталчилгааны давтамжийг телевиз тус бүрээр харуулбал: (давтамжаар) Улс төрийн хүчнүүд / нам эвсэл Телевиз МАХН ЭОАЭ БНН МҮЭНН МЛН МУНН МНН Бие даагч МҮТВ 178 40 1 8 1 6 8 3 UBS 49 11 0 0 0 0 0 0 25-р суваг ТВ 33 123 0 0 0 7 0 3 ТВ5 85 38 1 0 0 2 0 1 ТВ9 155 2 0 2 0 0 0 0 Нийт 500 214 2 10 1 15 8 7 Сурталчилгааны давтамжийг ТВ тус бүрээр харвал МАХН болон Эх орон-Ардчилал Эвслийн сурталчилгаа тухайн долоо хоногт жинтэй байр эзэлж байв. МҮТВ, UBS, ТВ5 болон ТВ9-өөр МАХН-ын сурталчилгаа, 25-р суваг ТВ-ээр Эх орон-Ардчилал эвслийн сурталчилгаа дийлэнхдээ явж байв. Бусад намууд болон бие даан нэр дэвшигчдийн сурталчилгааны хувьд МҮЭНН, МУНН-ыг эс тооцвол долоо хоногт нэгээс бага удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийсэн байна. 2. Сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна вэ? / Сурталчилгааны оргил цаг (хувиар) ¹ Цаг МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 1. 18 цагаас өмнө 12.3 35.0 0 13.4 0 2. 18.00-18.59 0.8 8.3 4.2 1.6 3.2 3. 19.00-19.59 14.2 6.7 27.7 26.8 28.9 4. 20.00-20.59 38.0 15.0 10.8 7.1 6.9 5. 21.00-21.59 9.0 10.0 30.2 24.4 38.4 6. 22.00-22.59 4.4 18.3 20.5 18.9 5.1 7. 23.00-23.59 5.5 6.7 6.6 7.0 17.6 8. 24 цагаас хойш 15.8 0 0 0.8 0 Хэвлэлийн Хүрээлэнгээс сар тутам явуулдаг “Улаанбаатар хотын Телевиз үзэгчдийн судалгаа”-гаар хүн амын 80 орчим хувь нь 21,00-22,00 цагийг телевиз үзэх хамгийн боломжтой цагаар сонгосон байдаг. Дээрх хүснэгтээс харвал ТВ-ээр гарч буй сонгуулийн сурталчилгааны дийлэнх хувь нь суваг бүрийн оргил цагтай давхацахын зэрэгцээ “мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн цагт төвлөрч байв. Тухайлбал: МҮТВ-ийн “Цагийн хүрд” нэвтрүүлэг 20,00-20,30 цагт гардаг. Тэгвэл МҮТВ-ээр гарсан нийт сурталчилгааны 38 хувь нь “Цагийн хүрд” нэвтрүүлгийн үеэр гарсан байна. Мөн 25-р суваг ТВ-ийн нийт сурталчилгааны 30 орчим хувь нь “25 цаг мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн үеэр гарчээ. ТВ тус бүрийн сурталчилгааны оргил цагийг графикаар харуулбал 3. Сурталчилгаанд оролцогчид (хувиар) Сурталчилгааны гол оролцогч МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Нэр дэвшигч өөрөө 15.0 53.3 69.3 7.1 27.0 Сэтгүүлч 68.8 75.0 9.0 14.2 93.7 Намын удирдлага 20.9 58.3 1.8 3.1 1.3 Намын гишүүд 6.7 60.0 4.8 3.1 5.7 Урлаг соёлын одод / уран бүтээлчид 8.7 23.3 1.2 3.1 0 Гэр бүлийн гишүүд, найз нөхөд 9.9 28.3 1.8 1.6 0 Дээрх хүснэгтээс харахад нэр дэвшигч өөрөө болон сэтгүүлчид сурталчилгаанд голлох үүрэгтэй байна. Тухайлбал: МҮТВ, UBS, ТВ9, ТВ5-аар ямар нэгэн сурталчилгааг цацахдаа сэтгүүлчид дийлэнх хувийг эзэлж байгаа бол 25-р суваг ТВ-ээр нэр дэвшигч өөрөө сурталчилгаандаа түлхүү оролцсон байна. 4. Сонгуулийн үеийн телевизийн сурталчилгааны төрөл Нам эвсэл холбоод болон нэр дэвшигчид телевизийн сурталчилгааны дараах хэлбэрээр сурталчлуулах нь түгээмэл байна. (хувиар) Сурталчилгааны хэлбэр МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Клип 59.3 23.3 83.2 60.6 34.6 Шууд ярилцлага 0.8 15.0 2.4 2.4 1.3 Захиалгат нэвтрүүлэг 7.5 21.7 7.2 1.6 6.3 Сэтгүүлчийн бэлтгэсэн нэвтрүүлэг 13.5 15.0 1.8 1.6 2.5 Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сурталчилгаа 17.4 25.0 5.4 32.3 54.7 СЕХ-оос олгосон хуваарьт нэвтрүүлэг 17.4 --- --- --- --- --- хуваарьт цаг байхгүй Дээрх хүснэгтээс харахад бүх телевизийн хувьд клип сурталчилгааны хэлбэрийн дийлэнх хувийг эзэлж байна. Дараа нь мэдээллийн хөтөлбөрт дэх сурталчилгаа оржээ. 5. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна / сурталчилгааны агуулга Телевизээр гарч буй намууд / нэр дэвшигчдийн сонгуулийн сурталчилгаа ямар утга агуулга илэрхийлж байсныг тодруулбал: (хувиар) Сурталчилгааны агуулга МҮТВ UBS 25-р суваг ТВ ТВ5 ТВ9 Намын түүхэн замнал 5.5 63.3 1.2 3.9 2.0 Намын онцлог давуу тал 9.5 70.0 12.7 6.3 29.6 Өрсөлдөгч намуудтай харьцуулсан 11.8 36.7 15.7 3.9 3.7 Өрсөлдөгч намуудын алдаа дутагдал 13.1 36.7 15.1 12.6 8.8 Нэр дэвшигчийн хувийн чанар 53.4 86.7 58.4 22.8 21.4 Хийсэн бүтээсэн ажил 37.2 93.3 16.9 32.3 39.0 Цаашид хэрэгжүүлэх мөрийн хөтөлбөр 37.5 91.7 59.6 24.4 8.2 Жич: Олон сонголттой хариулт 6. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ¹ Нэр дэвшигч Тойрог Нам Давтамж МҮТВ UBS МН25 ТВ5 ТВ9 Нийт 1. Чулуунбаатар.Н 62 ЭОАЭ 1 1 2. Галбадрах.Л 12 ЭОАЭ 1 1 3. Галина.Г 59 БД 1 1 4. Дамдинсүрэн.Л 57 БД 1 1 5. Ганхуяг.П 15 ЭОАЭ 1 1 6. Бат-Үүл.Э 34 ЭОАЭ 1 1 7. Дашзэвэг.Н 74 МЛН 1 1 8. Батхүү.Г 25 ЭОАЭ 1 1 9. Баттулга.Х 9 ЭОАЭ 1 1 10. Бат-Хуяг.Ж 18 ЭОАЭ 1 1 11. Адъяа.Ж 20 МАХН 1 1 12. Арвин.Д 49 МАХН 1 1 13. Жаргалсайхан.Б 70 МБНН 1 1 14. Бямбаа.Ч 40 ЭОАЭ 1 1 15. Лүндээжанцан.Д 26 МАХН 1 1 16. Очирхүү.Т 12 МАХН 1 1 17. Одхүү.Д 55 БД 1 1 18. Моломжамц.Д 23 МАХН 1 1 19. Оюун.С 69 ЭОАЭ 1 1 20. Оюунбаатар.Ч 28 МАХН 1 1 21. Сүхбаатар.А 29 МАХН 1 1 22. Сайнбаяр.Ц 59 МЛН 1 1 23. Содномдорж.Н 72 МАХН 1 1 24. Хүрэлбаатар.Ү 73 МУНН 1 1 25. Шаравдорж.Ц 15 МАХН 1 1 26. Цанжид.А 13 МАХН 1 1 27. Шатар.Б 3 МАХН 1 1 28. Туяа.Д 22 МАХН 1 1 29. Цэрэнжав.Л 48 МАХН 1 1 30. Энхсайхан.М 47 ЭОАЭ 1 1 31. Гантөмөр.Л 76 ЭОАЭ 2 2 32. Батбаяр.Батж 65 ЭОАЭ 2 2 33. Бат-Эрдэнэ.Б 50 МАХН 1 1 2 34. Заяа.О 76 МУНН 1 1 2 35. Пүрэвдорж.Л 43 МАХН 2 2 36. Отгонбаяр.С 60 ЭОАЭ 2 2 37. Төмөр-Очир.С 2 МАХН 2 2 38. Энхболд.Н 38 МАХН 2 2 39. Энхтөвшин.Ө 46 МАХН 2 2 40. Баярцогт.С 32 ЭОАЭ 3 3 41. Дэлгэрмаа.Б 61 ЭОАЭ 1 2 3 42. Одончимэд.Л 14 МАХН 3 3 43. Мөнхтуяа.Б 63 ЭОАЭ 2 1 3 44. Сономпил.М 53 ЭОАЭ 1 2 3 45. Улаан.Ч 30 МАХН 2 1 3 46. Хулан.Х 57 ЭОАЭ 1 2 3 47. Ням-Осор.Н 58 МҮЭНН 2 2 4 48. Тэрбишдагва.Д 68 МАХН 3 1 4 49. Батбаяр.Б 70 ЭОАЭ 1 4 5 50. Нямдаваа.П 32 МАХН 5 5 51. Балсандорж.Х 60 МАХН 3 3 6 52. Амаржаргал.Р 64 БД 3 1 4 53. Амарсайхан.Р 58 МАХН 1 1 2 54. Бямбадорж.Ж 66 МАХН 1 2 1 2 6 55. Отгонтөгс.Л 64 ЭОАЭ 3 3 6 56. Хаянхярваа.Д 54 МАХН 6 6 57. Басандорж.Д 40 МНН 7 7 58. Батболд.Б 57 МУНН 2 6 8 59. Цэвээнжав.Д 53 МАХН 8 8 60. Эрдэнэчимэг.Ж 73 МАХН 3 1 4 8 61. Ганзориг.Ч 1 МАХН 10 10 62. Ганхуяг.Д 58 ЭОАЭ 3 7 10 63. Батхишиг.Б 64 МАХН 1 2 5 3 11 64. Сүрэн.О 63 МАХН 12 12 65. Баяртсайхан.Н 61 МАХН 1 6 6 13 66. Ганболд.Э 75 ЭОАЭ 6 3 6 15 67. Эрдэнэ.С 65 ЭОАЭ 16 16 68. Батболд.С 75 МАХН 12 6 5 11 23 57 69. Энхбаяр.Н 65 МАХН 7 7 5 24 43 70. Мөнх-Оргил.Ц 74 МАХН 5 6 2 23 36 71. Батбаатар.Б 66 ЭОАЭ 29 29 72. Алтай.Д 71 МАХН 6 8 2 5 21 73. Батаа.Ц 73 ЭОАЭ 4 1 15 20 74. Дашдорж.Ц 70 МАХН 12 5 1 2 20 75. Болормаа.Н 69 МАХН 8 4 7 1 20 76. Мэдрээ.Б 74 ЭОАЭ 18 18 77. Ганди.Т 57 МАХН 1 4 1 10 17 Жич: МАХН=Монгол Ардын Хувьсгалт нам, ЭОАЭ=Эх Орон Ардчилал эвсэл, МБНН=Монголын Бүгд Найрамдах нам, МУНН=Монголын Уламжлалын Нэгдсэн нам, МЛН=Монголын Либериал нам, МҮЭНН=Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн нам, МНН=Монголын Ногоон нам, БД=Бие даагч 7. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа цацав 8. Далд сурталчилгаа Сонгуулийн далд сурталчилгааг тоолохын тулд дараах шалгуураар шүүсэн болно. Сурталчилгааны шинж чанартай (сонгуульд оролцож буй улс төрийн хүчин, нэр дэвшигчийн талаар ямар нэгэн үнэлэлт өгсөн, байр суурь илэрхийлсэн, тэнцвэртэй биш, дагнасан мэдээлэл, танилцуулга агуулсан гэх мэт) мөртлөө ямар нэгэн арга хэлбэрээр тодорхой ойлгуулаагүй, хагас дутуу тайлбарласан, нууж хаасан, эргэлзээтэй байгаа бол далд сурталчилгаа гэж бүртгэсэн. Ингэхэд МҮТВ-ийн хувьд нийт сурталчилгааны 19 хувийг, UBS телевизэд 3 хувь, МН 25-р суваг телевизэд 9 хувь, ТВ5 телевизэд 21 хувийг, ТВ9 телевизэд 10 хувийг сонгуулийн далд сурталчилгаа эзэлж байв. Далд сурталчилгааны илрэх гол хэлбэр нь бүх телевизэд мэдээллийн хөтөлбөр байлаа. Энэ үеэр нам хүчин, нэр дэвшигчид өөрсдийн хийсэн бүтээснийг сурталчлах болон сонгуульд өрсөлдөгч нараа өдөөн хатгах, элдвээр хэлэх явдал түгээмэл байсан юм.
Хэвлэн нийтэлсэн: Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/Son sur_monitoring[1].pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, сонгууль ба хэвлэл мэдээлэл, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг Өмнөтгөл УИХ – ын 2004 оны сонгуультай холбоотойгоор Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл Судалгааны албанаас Конрад Аденауэрын сантай хамтран Улаанбаатар хотын хэмжээнд “Сонгуулийн сурталчилгаа ба телевиз үзэгчид” олон нийтийн санал асуулга, мөн “Сонгуулийн сурталчилгааны үеийн телевизийн нэвтрүүлгийн мониторинг” сэдэвт уялдаа холбоо бүхий хоёр судалгааг амжилттай хэрэгжүүллээ. Судалгааны гол зорилго нь сонгогчдыг үнэн зөв, тэнцвэрт мэдээллээр шуурхай хангах үүргээ Улаанбаатар хотод нэвтрүүлэг цацаж буй телевизүүд хэрхэн биелүүлж буйг тодорхойлох явдал байлаа. Судалгаа нь нэг талаар сонгуулийн сурталчилгаа телевизээр хэрхэн явагдаж буйд ажиглалт хийж, нөгөө талаар энэхүү сурталчилгаанд үзэгчид хэрхэн хандаж буйг тандан судалсан цогц хэлбэрээрээ шинэлэг юм. Учир нь үзэл бодлын өөр өөр өнцөгөөр харагч сонгогч олныхоо санал бодлыг судлан тодорхойлохын зэрэгцээ телевизийн сурталчилгааны өнгө аясыг өнөөгийн байдалд судлан харьцуулах боломжтой болсноор харилцан бие биеэ хянах, шинжлэх, батлах, үгүйсгэх нөхцөл бүрдсэн. Олон нийтийн санал асуулгын судалгаа, мониторингийн судалгааны тайланг тус, тусд нь бие даасан тайлангийн хэлбэрээр та бүхэндээ толилуулж байна. Ингэснээр уншигч Та судалгааны дүнд өөрийн үнэлгээ, дүгнэлтээ өгч, эргэцүүлнэ хэмээн найдаж байна. Энэ ташрамд уг судалгаануудыг явуулахад санхүүгийн харамгүй тусламж үзүүлэн, монголын хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, ардчилсан сэтгүүл зүй төлөвшин хөгжихөд ихээхэн хувь нэмэр оруулж буй Конрад Аденауэрын санд талархсанаа илэрхийлье. ТЕЛЕВИЗИЙН СОНГУУЛИЙН СУРТАЛЧИЛГААНЫ МОНИТОРИНГ (судалгааны тайлан) Судалгааны талаар товчхон Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл судалгааны алба, Конрад Аденауэрын Сангийн санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 5 телевизийн (МҮТВ, UBS, МН25-р суваг, ТВ5, ТВ9) сонгуулийн сурталчилгааны үеийн нэвтрүүлэгт мониторинг хийх төслийг хэрэгжүүлж дууслаа. Судалгааны төслийн зорилго нь 2004 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн сурталчилгааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тэр дундаа ТВ-үүд хэрхэн сурталчлан нэвтрүүлж байна, мөн намуудын тэнцвэрийг хэр хангаж буйд задлан шинжилгээ хийх явдал юм. Ингэснээр ТВ-үүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй нэвтрүүлгийн цаг, сурталчилгааны төрөл, агуулга, давтамж зэргийг тодруулж сонирхогч байгууллага, хувь хүмүүс, олон нийтийг энэ талын мэдээллээр хангах, анализ хийх боломжийг олгох юм. Барууны хөгжингүй орнуудад ТВ-үүд намуудад зориулсан тусгай цаг, нэвтрүүлэгтэй, намууд нь суваг болгон дээр нэг нэг өөрийн нэвтрүүлэгтэй байдаг аж. Намуудын өөрсдийн бэлтгэж буй нэвтрүүлгийн цаг бусдынхтай тэнцүү байх, сэтгүүлчид нэвтрүүлэг бэлтгэхдээ аль нэг талыг баримтлахгүй байх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл намуудын сурталчилгааг тэнцвэртэй ижил түвшинд нэвтрүүлэх зэрэг олон төрлийн шалгуур шаардлагыг хангах ёстой байдаг байна. Тэгвэл эдгээр шалгуур шаардлага манайд хэр хангагдаж буйг дараах тоон үзүүлэлтээс харж болох юм Мониторингоор дараах асуудлуудыг тодруулахыг зорьлоо. Үүнд: 1. Сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй хугацаа /тухайн ТВ-ийн нийт цагт эзлэх хувь/ 2. Судалгааны долоо хоногт аль ТВ-ээр ямар намын сурталчилгаа нийт хэдэн удаа явав. 3. Ямар сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна. /тухайн ТВ-ийн оргил цаг эсэх/ 4. Сурталчилгааны цаана хэн байна вэ? /нам, сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хувь хүн/ 5. Сурталчилгааг ТВ-ээр нэвтрүүлэхдээ ямар төрлийг түлхүү ашиглаж байна. /захиалгат, далд, төлбөрт гэх мэт/ 6. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна. / агуулгаар/ 7. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ямар байна. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийв. 8. Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сонгуулийн сурталчилгааны давтамж ямар байна. 9. ТВ-ийн нэвтрүүлэгт эзлэх далд сурталчилгаа СУДАЛГААНЫ АРГАЧЛАЛ Судалгааг сонгуулийн сурталчилгааны дунд үеийн /2004 оны 06 сарын 11-ны Баасан гарагаас 2004 оны 06 сарын 17-ны Пүрэв гараг хүртэл/ нэг долоо хоногийн ТВ-ийн нэвтрүүлгийг сонгон авч явуулав. Ингэхдээ дараах цагийн хуваарийн дагуу ажиллаа. Судалгаанд хамруулсан хугацааг гарагаар харуулбал: Гараг Эхэлсэн цаг Дууссан цаг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт Даваа 18.00 24.00 6 цаг Мягмар 18.00 24.00 6 цаг Лхагва 18.00 24.00 6 цаг Пүрэв 18.00 24.00 6 цаг Баасан 18.00 24.00 6 цаг Бямба 08.00 24.00 16 цаг Ням 08.00 24.00 16 цаг Нийт цаг 62 цаг Жич: МҮТВ гэхэд 24 цагаас хойш сонгуулийн сурталчилгаа явуулж байсан тул үүнийг алдалгүй бүртгэх, 25-р суваг телевиз Бямба, Ням гарагуудад 12 цагаас эхэлдэг зэргээс шалтгаалан зарим тохиолдолд дээрх хуваарь алдагдах тохиолдол гарч байв. Гэхдээ бусад бүх тохиолдолд дээрх хуваарийг чандлан баримталсан болно. Судалгаанд хамруулсан хугацааг ТВ тус бүрээр тодруулбал: Гараг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт / дунджаар Үргэлжилсэн хугацаа / 7 хоногт / дунджаар МҮТВ 8.40 цаг 61 цаг UBS 8.50 цаг 62 цаг 25-р суваг ТВ 7.40 цаг 54 цаг TV5 8.50 цаг 62 цаг TV9 8.50 цаг 60 цаг Нийт 41.3 цаг 299 цаг Дээрх хүснэгтэд дурьдсанчлан судалгаанд хамрагдсан телевизүүдийн нэг долоо хоногийн нийт 299 цагийн нэвтрүүлгийг ажиглан тоололт хийсэн болно. Мэргэжлийн 5 судлаач тус бүр нэг нэг ТВ-ийн нэвтрүүлгийг ажиглан мэдээллийг бүрдүүлсэн болно. Судлаачдын нэг долоо хоногийн турш тэмдэглэн бүртгэсэн мэдээллийг нэгтгэн дүгнэж дараах тоо баримтыг гаргалаа. СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС 1. Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан нийт цаг Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан цагийг гаргахдаа тухайн ТВ-ийн нэг долоо хоногийн нийт нэвтрүүлгийн цагт эзлэх хувиар тооцлоо. ¹ Телевиз Ажиглалт хийсэн 7 хоногийн нэвтрүүлгийн нийт цаг (минутаар) Захиалгат болон далд сурталчилгаа хийсэн хугацаа цаг(минутаар) 7 хоногийн нэвтрүүлэгт сурталчилгааны эзлэх хувь 1. МҮТВ 3660 963 26.3% 2. UBS 3720 445 12.0% 3. 25-р суваг ТВ 3240 479 14.8% 4. ТВ5 3720 292 7.8% 5. ТВ9 3600 640 17.8% Нийт 17940 мин 2819 мин 1.1 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / ТВ тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо / давтамжаар Улаанбаатарын ТВ-үүдээр явуулсан нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. МҮТВ 253 33.1% 2. UBS 60 7.8% 3. 25-р суваг ТВ 166 21.7% 4. ТВ5 127 16.6% 5. ТВ9 159 20.8% Нийт 765 100% Сурталчилгааны давтамжийн хувьд МҮТВ, 25-р суваг ТВ болон ТВ9 телевизээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд нэвтэрсэн нийт сурталчилгааны 20-оос дээш хувийг эзэлж байна. Харин UBS телевизийн давтамж бусад ТВ-үүдээс харьцангуй бага байв. 1.2 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / Нам тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо Нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь 1. Монгол Ардын Хувьсгалт Нам 500 65.4% 2. Эх орон-Ардчилал Эвсэл 214 28.0% 3. Бүгд Найрамдах Нам 2 0.8% 4. Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн Нам 10 1.3% 5. Монголын Либериал Нам 1 0.1% 6. Монголын Уламжлалын Нэгдсэн Нам 15 2.0% 7. Монголын Ногоонтоны Нам 8 0.7% 8. Бие даан нэр дэвшигчид 7 0.9% 9. Бусад (Сонгуулийн Ерөнхий хороо, Сонгогчдын ЭАХХөдөлгөөн гэх мэт) 11 1.4% Нийт 765 100% Судалгааны долоо хоногт гарсан сонгуулийн сурталчилгааны 65.4 хувийг дан ганц МАХН эзэлж байна. Харин Эх-Орон Ардчилал эвслийн сурталчилгаа МАХН-аас хоёр дахин бага, бусад намынх тун бага хувийг эзэлж байв. 1.3 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / телевиз болон намаар Судалгааны долоо хоногт нэвтрүүлсэн намын сурталчилгааны давтамжийг телевиз тус бүрээр харуулбал: (давтамжаар) Улс төрийн хүчнүүд / нам эвсэл Телевиз МАХН ЭОАЭ БНН МҮЭНН МЛН МУНН МНН Бие даагч МҮТВ 178 40 1 8 1 6 8 3 UBS 49 11 0 0 0 0 0 0 25-р суваг ТВ 33 123 0 0 0 7 0 3 ТВ5 85 38 1 0 0 2 0 1 ТВ9 155 2 0 2 0 0 0 0 Нийт 500 214 2 10 1 15 8 7 Сурталчилгааны давтамжийг ТВ тус бүрээр харвал МАХН болон Эх орон-Ардчилал Эвслийн сурталчилгаа тухайн долоо хоногт жинтэй байр эзэлж байв. МҮТВ, UBS, ТВ5 болон ТВ9-өөр МАХН-ын сурталчилгаа, 25-р суваг ТВ-ээр Эх орон-Ардчилал эвслийн сурталчилгаа дийлэнхдээ явж байв. Бусад намууд болон бие даан нэр дэвшигчдийн сурталчилгааны хувьд МҮЭНН, МУНН-ыг эс тооцвол долоо хоногт нэгээс бага удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийсэн байна. 2. Сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна вэ? / Сурталчилгааны оргил цаг (хувиар) ¹ Цаг МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 1. 18 цагаас өмнө 12.3 35.0 0 13.4 0 2. 18.00-18.59 0.8 8.3 4.2 1.6 3.2 3. 19.00-19.59 14.2 6.7 27.7 26.8 28.9 4. 20.00-20.59 38.0 15.0 10.8 7.1 6.9 5. 21.00-21.59 9.0 10.0 30.2 24.4 38.4 6. 22.00-22.59 4.4 18.3 20.5 18.9 5.1 7. 23.00-23.59 5.5 6.7 6.6 7.0 17.6 8. 24 цагаас хойш 15.8 0 0 0.8 0 Хэвлэлийн Хүрээлэнгээс сар тутам явуулдаг “Улаанбаатар хотын Телевиз үзэгчдийн судалгаа”-гаар хүн амын 80 орчим хувь нь 21,00-22,00 цагийг телевиз үзэх хамгийн боломжтой цагаар сонгосон байдаг. Дээрх хүснэгтээс харвал ТВ-ээр гарч буй сонгуулийн сурталчилгааны дийлэнх хувь нь суваг бүрийн оргил цагтай давхацахын зэрэгцээ “мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн цагт төвлөрч байв. Тухайлбал: МҮТВ-ийн “Цагийн хүрд” нэвтрүүлэг 20,00-20,30 цагт гардаг. Тэгвэл МҮТВ-ээр гарсан нийт сурталчилгааны 38 хувь нь “Цагийн хүрд” нэвтрүүлгийн үеэр гарсан байна. Мөн 25-р суваг ТВ-ийн нийт сурталчилгааны 30 орчим хувь нь “25 цаг мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн үеэр гарчээ. ТВ тус бүрийн сурталчилгааны оргил цагийг графикаар харуулбал 3. Сурталчилгаанд оролцогчид (хувиар) Сурталчилгааны гол оролцогч МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Нэр дэвшигч өөрөө 15.0 53.3 69.3 7.1 27.0 Сэтгүүлч 68.8 75.0 9.0 14.2 93.7 Намын удирдлага 20.9 58.3 1.8 3.1 1.3 Намын гишүүд 6.7 60.0 4.8 3.1 5.7 Урлаг соёлын одод / уран бүтээлчид 8.7 23.3 1.2 3.1 0 Гэр бүлийн гишүүд, найз нөхөд 9.9 28.3 1.8 1.6 0 Дээрх хүснэгтээс харахад нэр дэвшигч өөрөө болон сэтгүүлчид сурталчилгаанд голлох үүрэгтэй байна. Тухайлбал: МҮТВ, UBS, ТВ9, ТВ5-аар ямар нэгэн сурталчилгааг цацахдаа сэтгүүлчид дийлэнх хувийг эзэлж байгаа бол 25-р суваг ТВ-ээр нэр дэвшигч өөрөө сурталчилгаандаа түлхүү оролцсон байна. 4. Сонгуулийн үеийн телевизийн сурталчилгааны төрөл Нам эвсэл холбоод болон нэр дэвшигчид телевизийн сурталчилгааны дараах хэлбэрээр сурталчлуулах нь түгээмэл байна. (хувиар) Сурталчилгааны хэлбэр МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9 Клип 59.3 23.3 83.2 60.6 34.6 Шууд ярилцлага 0.8 15.0 2.4 2.4 1.3 Захиалгат нэвтрүүлэг 7.5 21.7 7.2 1.6 6.3 Сэтгүүлчийн бэлтгэсэн нэвтрүүлэг 13.5 15.0 1.8 1.6 2.5 Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сурталчилгаа 17.4 25.0 5.4 32.3 54.7 СЕХ-оос олгосон хуваарьт нэвтрүүлэг 17.4 --- --- --- --- --- хуваарьт цаг байхгүй Дээрх хүснэгтээс харахад бүх телевизийн хувьд клип сурталчилгааны хэлбэрийн дийлэнх хувийг эзэлж байна. Дараа нь мэдээллийн хөтөлбөрт дэх сурталчилгаа оржээ. 5. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна / сурталчилгааны агуулга Телевизээр гарч буй намууд / нэр дэвшигчдийн сонгуулийн сурталчилгаа ямар утга агуулга илэрхийлж байсныг тодруулбал: (хувиар) Сурталчилгааны агуулга МҮТВ UBS 25-р суваг ТВ ТВ5 ТВ9 Намын түүхэн замнал 5.5 63.3 1.2 3.9 2.0 Намын онцлог давуу тал 9.5 70.0 12.7 6.3 29.6 Өрсөлдөгч намуудтай харьцуулсан 11.8 36.7 15.7 3.9 3.7 Өрсөлдөгч намуудын алдаа дутагдал 13.1 36.7 15.1 12.6 8.8 Нэр дэвшигчийн хувийн чанар 53.4 86.7 58.4 22.8 21.4 Хийсэн бүтээсэн ажил 37.2 93.3 16.9 32.3 39.0 Цаашид хэрэгжүүлэх мөрийн хөтөлбөр 37.5 91.7 59.6 24.4 8.2 Жич: Олон сонголттой хариулт 6. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ¹ Нэр дэвшигч Тойрог Нам Давтамж МҮТВ UBS МН25 ТВ5 ТВ9 Нийт 1. Чулуунбаатар.Н 62 ЭОАЭ 1 1 2. Галбадрах.Л 12 ЭОАЭ 1 1 3. Галина.Г 59 БД 1 1 4. Дамдинсүрэн.Л 57 БД 1 1 5. Ганхуяг.П 15 ЭОАЭ 1 1 6. Бат-Үүл.Э 34 ЭОАЭ 1 1 7. Дашзэвэг.Н 74 МЛН 1 1 8. Батхүү.Г 25 ЭОАЭ 1 1 9. Баттулга.Х 9 ЭОАЭ 1 1 10. Бат-Хуяг.Ж 18 ЭОАЭ 1 1 11. Адъяа.Ж 20 МАХН 1 1 12. Арвин.Д 49 МАХН 1 1 13. Жаргалсайхан.Б 70 МБНН 1 1 14. Бямбаа.Ч 40 ЭОАЭ 1 1 15. Лүндээжанцан.Д 26 МАХН 1 1 16. Очирхүү.Т 12 МАХН 1 1 17. Одхүү.Д 55 БД 1 1 18. Моломжамц.Д 23 МАХН 1 1 19. Оюун.С 69 ЭОАЭ 1 1 20. Оюунбаатар.Ч 28 МАХН 1 1 21. Сүхбаатар.А 29 МАХН 1 1 22. Сайнбаяр.Ц 59 МЛН 1 1 23. Содномдорж.Н 72 МАХН 1 1 24. Хүрэлбаатар.Ү 73 МУНН 1 1 25. Шаравдорж.Ц 15 МАХН 1 1 26. Цанжид.А 13 МАХН 1 1 27. Шатар.Б 3 МАХН 1 1 28. Туяа.Д 22 МАХН 1 1 29. Цэрэнжав.Л 48 МАХН 1 1 30. Энхсайхан.М 47 ЭОАЭ 1 1 31. Гантөмөр.Л 76 ЭОАЭ 2 2 32. Батбаяр.Батж 65 ЭОАЭ 2 2 33. Бат-Эрдэнэ.Б 50 МАХН 1 1 2 34. Заяа.О 76 МУНН 1 1 2 35. Пүрэвдорж.Л 43 МАХН 2 2 36. Отгонбаяр.С 60 ЭОАЭ 2 2 37. Төмөр-Очир.С 2 МАХН 2 2 38. Энхболд.Н 38 МАХН 2 2 39. Энхтөвшин.Ө 46 МАХН 2 2 40. Баярцогт.С 32 ЭОАЭ 3 3 41. Дэлгэрмаа.Б 61 ЭОАЭ 1 2 3 42. Одончимэд.Л 14 МАХН 3 3 43. Мөнхтуяа.Б 63 ЭОАЭ 2 1 3 44. Сономпил.М 53 ЭОАЭ 1 2 3 45. Улаан.Ч 30 МАХН 2 1 3 46. Хулан.Х 57 ЭОАЭ 1 2 3 47. Ням-Осор.Н 58 МҮЭНН 2 2 4 48. Тэрбишдагва.Д 68 МАХН 3 1 4 49. Батбаяр.Б 70 ЭОАЭ 1 4 5 50. Нямдаваа.П 32 МАХН 5 5 51. Балсандорж.Х 60 МАХН 3 3 6 52. Амаржаргал.Р 64 БД 3 1 4 53. Амарсайхан.Р 58 МАХН 1 1 2 54. Бямбадорж.Ж 66 МАХН 1 2 1 2 6 55. Отгонтөгс.Л 64 ЭОАЭ 3 3 6 56. Хаянхярваа.Д 54 МАХН 6 6 57. Басандорж.Д 40 МНН 7 7 58. Батболд.Б 57 МУНН 2 6 8 59. Цэвээнжав.Д 53 МАХН 8 8 60. Эрдэнэчимэг.Ж 73 МАХН 3 1 4 8 61. Ганзориг.Ч 1 МАХН 10 10 62. Ганхуяг.Д 58 ЭОАЭ 3 7 10 63. Батхишиг.Б 64 МАХН 1 2 5 3 11 64. Сүрэн.О 63 МАХН 12 12 65. Баяртсайхан.Н 61 МАХН 1 6 6 13 66. Ганболд.Э 75 ЭОАЭ 6 3 6 15 67. Эрдэнэ.С 65 ЭОАЭ 16 16 68. Батболд.С 75 МАХН 12 6 5 11 23 57 69. Энхбаяр.Н 65 МАХН 7 7 5 24 43 70. Мөнх-Оргил.Ц 74 МАХН 5 6 2 23 36 71. Батбаатар.Б 66 ЭОАЭ 29 29 72. Алтай.Д 71 МАХН 6 8 2 5 21 73. Батаа.Ц 73 ЭОАЭ 4 1 15 20 74. Дашдорж.Ц 70 МАХН 12 5 1 2 20 75. Болормаа.Н 69 МАХН 8 4 7 1 20 76. Мэдрээ.Б 74 ЭОАЭ 18 18 77. Ганди.Т 57 МАХН 1 4 1 10 17 Жич: МАХН=Монгол Ардын Хувьсгалт нам, ЭОАЭ=Эх Орон Ардчилал эвсэл, МБНН=Монголын Бүгд Найрамдах нам, МУНН=Монголын Уламжлалын Нэгдсэн нам, МЛН=Монголын Либериал нам, МҮЭНН=Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн нам, МНН=Монголын Ногоон нам, БД=Бие даагч 7. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа цацав 8. Далд сурталчилгаа Сонгуулийн далд сурталчилгааг тоолохын тулд дараах шалгуураар шүүсэн болно. Сурталчилгааны шинж чанартай (сонгуульд оролцож буй улс төрийн хүчин, нэр дэвшигчийн талаар ямар нэгэн үнэлэлт өгсөн, байр суурь илэрхийлсэн, тэнцвэртэй биш, дагнасан мэдээлэл, танилцуулга агуулсан гэх мэт) мөртлөө ямар нэгэн арга хэлбэрээр тодорхой ойлгуулаагүй, хагас дутуу тайлбарласан, нууж хаасан, эргэлзээтэй байгаа бол далд сурталчилгаа гэж бүртгэсэн. Ингэхэд МҮТВ-ийн хувьд нийт сурталчилгааны 19 хувийг, UBS телевизэд 3 хувь, МН 25-р суваг телевизэд 9 хувь, ТВ5 телевизэд 21 хувийг, ТВ9 телевизэд 10 хувийг сонгуулийн далд сурталчилгаа эзэлж байв. Далд сурталчилгааны илрэх гол хэлбэр нь бүх телевизэд мэдээллийн хөтөлбөр байлаа. Энэ үеэр нам хүчин, нэр дэвшигчид өөрсдийн хийсэн бүтээснийг сурталчлах болон сонгуульд өрсөлдөгч нараа өдөөн хатгах, элдвээр хэлэх явдал түгээмэл байсан юм.
Хэвлэн нийтэлсэн:Монголын Хэвлэлийн Хүрээлэн
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/Son sur_monitoring[1].pdf
Түлхүүр үг:сонгуулийн сурталчилгаа, сонгууль ба хэвлэл мэдээлэл, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторингӨмнөтгөл УИХ – ын 2004 оны сонгуультай холбоотойгоор Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл Судалгааны албанаас Конрад Аденауэрын сантай хамтран Улаанбаатар хотын хэмжээнд “Сонгуулийн сурталчилгаа ба телевиз үзэгчид” олон нийтийн санал асуулга, мөн “Сонгуулийн сурталчилгааны үеийн телевизийн нэвтрүүлгийн мониторинг” сэдэвт уялдаа холбоо бүхий хоёр судалгааг амжилттай хэрэгжүүллээ. Судалгааны гол зорилго нь сонгогчдыг үнэн зөв, тэнцвэрт мэдээллээр шуурхай хангах үүргээ Улаанбаатар хотод нэвтрүүлэг цацаж буй телевизүүд хэрхэн биелүүлж буйг тодорхойлох явдал байлаа. Судалгаа нь нэг талаар сонгуулийн сурталчилгаа телевизээр хэрхэн явагдаж буйд ажиглалт хийж, нөгөө талаар энэхүү сурталчилгаанд үзэгчид хэрхэн хандаж буйг тандан судалсан цогц хэлбэрээрээ шинэлэг юм. Учир нь үзэл бодлын өөр өөр өнцөгөөр харагч сонгогч олныхоо санал бодлыг судлан тодорхойлохын зэрэгцээ телевизийн сурталчилгааны өнгө аясыг өнөөгийн байдалд судлан харьцуулах боломжтой болсноор харилцан бие биеэ хянах, шинжлэх, батлах, үгүйсгэх нөхцөл бүрдсэн. Олон нийтийн санал асуулгын судалгаа, мониторингийн судалгааны тайланг тус, тусд нь бие даасан тайлангийн хэлбэрээр та бүхэндээ толилуулж байна. Ингэснээр уншигч Та судалгааны дүнд өөрийн үнэлгээ, дүгнэлтээ өгч, эргэцүүлнэ хэмээн найдаж байна. Энэ ташрамд уг судалгаануудыг явуулахад санхүүгийн харамгүй тусламж үзүүлэн, монголын хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, ардчилсан сэтгүүл зүй төлөвшин хөгжихөд ихээхэн хувь нэмэр оруулж буй Конрад Аденауэрын санд талархсанаа илэрхийлье. ТЕЛЕВИЗИЙН СОНГУУЛИЙН СУРТАЛЧИЛГААНЫ МОНИТОРИНГ(судалгааны тайлан)Судалгааны талаар товчхонХэвлэлийн Хүрээлэнгийн Мэдээлэл судалгааны алба, Конрад Аденауэрын Сангийн санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 5 телевизийн (МҮТВ, UBS, МН25-р суваг, ТВ5, ТВ9) сонгуулийн сурталчилгааны үеийн нэвтрүүлэгт мониторинг хийх төслийг хэрэгжүүлж дууслаа. Судалгааны төслийн зорилго нь 2004 оны Улсын Их Хурлын сонгуулийн сурталчилгааг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл тэр дундаа ТВ-үүд хэрхэн сурталчлан нэвтрүүлж байна, мөн намуудын тэнцвэрийг хэр хангаж буйд задлан шинжилгээ хийх явдал юм. Ингэснээр ТВ-үүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй нэвтрүүлгийн цаг, сурталчилгааны төрөл, агуулга, давтамж зэргийг тодруулж сонирхогч байгууллага, хувь хүмүүс, олон нийтийг энэ талын мэдээллээр хангах, анализ хийх боломжийг олгох юм. Барууны хөгжингүй орнуудад ТВ-үүд намуудад зориулсан тусгай цаг, нэвтрүүлэгтэй, намууд нь суваг болгон дээр нэг нэг өөрийн нэвтрүүлэгтэй байдаг аж.Намуудын өөрсдийн бэлтгэж буй нэвтрүүлгийн цаг бусдынхтай тэнцүү байх, сэтгүүлчид нэвтрүүлэг бэлтгэхдээ аль нэг талыг баримтлахгүй байх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл намуудын сурталчилгааг тэнцвэртэй ижил түвшинд нэвтрүүлэх зэрэг олон төрлийн шалгуур шаардлагыг хангах ёстой байдаг байна. Тэгвэл эдгээр шалгуур шаардлага манайд хэр хангагдаж буйг дараах тоон үзүүлэлтээс харж болох юмМониторингоор дараах асуудлуудыг тодруулахыг зорьлоо. Үүнд:1. Сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулж буй хугацаа /тухайн ТВ-ийн нийт цагт эзлэх хувь/2. Судалгааны долоо хоногт аль ТВ-ээр ямар намын сурталчилгаа нийт хэдэн удаа явав.3. Ямар сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна. /тухайн ТВ-ийн оргил цаг эсэх/4. Сурталчилгааны цаана хэн байна вэ? /нам, сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, хувь хүн/5. Сурталчилгааг ТВ-ээр нэвтрүүлэхдээ ямар төрлийг түлхүү ашиглаж байна. /захиалгат, далд, төлбөрт гэх мэт/6. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна. / агуулгаар/ 7. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ямар байна. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийв.8. Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сонгуулийн сурталчилгааны давтамж ямар байна. 9. ТВ-ийн нэвтрүүлэгт эзлэх далд сурталчилгаа СУДАЛГААНЫ АРГАЧЛАЛСудалгааг сонгуулийн сурталчилгааны дунд үеийн /2004 оны 06 сарын 11-ны Баасан гарагаас 2004 оны 06 сарын 17-ны Пүрэв гараг хүртэл/ нэг долоо хоногийн ТВ-ийн нэвтрүүлгийг сонгон авч явуулав. Ингэхдээ дараах цагийн хуваарийн дагуу ажиллаа. Судалгаанд хамруулсан хугацааг гарагаар харуулбал:Гараг Эхэлсэн цаг Дууссан цаг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөртДаваа 18.00 24.00 6 цагМягмар 18.00 24.00 6 цагЛхагва 18.00 24.00 6 цагПүрэв 18.00 24.00 6 цагБаасан 18.00 24.00 6 цагБямба 08.00 24.00 16 цагНям 08.00 24.00 16 цагНийт цаг 62 цагЖич: МҮТВ гэхэд 24 цагаас хойш сонгуулийн сурталчилгаа явуулж байсан тул үүнийг алдалгүй бүртгэх, 25-р суваг телевиз Бямба, Ням гарагуудад 12 цагаас эхэлдэг зэргээс шалтгаалан зарим тохиолдолд дээрх хуваарь алдагдах тохиолдол гарч байв. Гэхдээ бусад бүх тохиолдолд дээрх хуваарийг чандлан баримталсан болно.Судалгаанд хамруулсан хугацааг ТВ тус бүрээр тодруулбал: Гараг Үргэлжилсэн хугацаа / өдөрт / дунджаар Үргэлжилсэн хугацаа / 7 хоногт / дунджаарМҮТВ 8.40 цаг 61 цагUBS 8.50 цаг 62 цаг25-р суваг ТВ 7.40 цаг 54 цагTV5 8.50 цаг 62 цагTV9 8.50 цаг 60 цагНийт 41.3 цаг 299 цагДээрх хүснэгтэд дурьдсанчлан судалгаанд хамрагдсан телевизүүдийн нэг долоо хоногийн нийт 299 цагийн нэвтрүүлгийг ажиглан тоололт хийсэн болно. Мэргэжлийн 5 судлаач тус бүр нэг нэг ТВ-ийн нэвтрүүлгийг ажиглан мэдээллийг бүрдүүлсэн болно. Судлаачдын нэг долоо хоногийн турш тэмдэглэн бүртгэсэн мэдээллийг нэгтгэн дүгнэж дараах тоо баримтыг гаргалаа. СУДАЛГААНЫ ДҮНГЭЭС1. Телевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан нийт цагТелевизүүдийн сонгуулийн сурталчилгаанд зарцуулсан цагийг гаргахдаа тухайн ТВ-ийн нэг долоо хоногийн нийт нэвтрүүлгийн цагт эзлэх хувиар тооцлоо. ¹ Телевиз Ажиглалт хийсэн 7 хоногийн нэвтрүүлгийн нийт цаг (минутаар) Захиалгат болон далд сурталчилгаа хийсэн хугацаа цаг(минутаар) 7 хоногийн нэвтрүүлэгт сурталчилгааны эзлэх хувь1. МҮТВ 3660 963 26.3%2. UBS 3720 445 12.0%3. 25-р суваг ТВ 3240 479 14.8%4. ТВ5 3720 292 7.8%5. ТВ9 3600 640 17.8% Нийт 17940 мин 2819 мин 1.1 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / ТВ тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо / давтамжаар Улаанбаатарын ТВ-үүдээр явуулсан нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь1. МҮТВ 253 33.1%2. UBS 60 7.8%3. 25-р суваг ТВ 166 21.7%4. ТВ5 127 16.6%5. ТВ9 159 20.8% Нийт 765 100%Сурталчилгааны давтамжийн хувьд МҮТВ, 25-р суваг ТВ болон ТВ9 телевизээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд нэвтэрсэн нийт сурталчилгааны 20-оос дээш хувийг эзэлж байна. Харин UBS телевизийн давтамж бусад ТВ-үүдээс харьцангуй бага байв. 1.2 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / Нам тус бүрээр ¹ Телевиз Судалгааны 7 хоногт цацагдсан нийт сурталчилгааны тоо Нийт сурталчилгаанд эзлэх хувь1. Монгол Ардын Хувьсгалт Нам 500 65.4%2. Эх орон-Ардчилал Эвсэл 214 28.0%3. Бүгд Найрамдах Нам 2 0.8%4. Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн Нам 10 1.3%5. Монголын Либериал Нам 1 0.1%6. Монголын Уламжлалын Нэгдсэн Нам 15 2.0%7. Монголын Ногоонтоны Нам 8 0.7%8. Бие даан нэр дэвшигчид 7 0.9%9. Бусад (Сонгуулийн Ерөнхий хороо, Сонгогчдын ЭАХХөдөлгөөн гэх мэт) 11 1.4% Нийт 765 100%Судалгааны долоо хоногт гарсан сонгуулийн сурталчилгааны 65.4 хувийг дан ганц МАХН эзэлж байна. Харин Эх-Орон Ардчилал эвслийн сурталчилгаа МАХН-аас хоёр дахин бага, бусад намынх тун бага хувийг эзэлж байв. 1.3 Сонгуулийн сурталчилгааны давтамж / телевиз болон намаарСудалгааны долоо хоногт нэвтрүүлсэн намын сурталчилгааны давтамжийг телевиз тус бүрээр харуулбал: (давтамжаар) Улс төрийн хүчнүүд / нам эвсэлТелевиз МАХН ЭОАЭ БНН МҮЭНН МЛН МУНН МНН Бие даагчМҮТВ 178 40 1 8 1 6 8 3UBS 49 11 0 0 0 0 0 025-р суваг ТВ 33 123 0 0 0 7 0 3ТВ5 85 38 1 0 0 2 0 1ТВ9 155 2 0 2 0 0 0 0Нийт 500 214 2 10 1 15 8 7Сурталчилгааны давтамжийг ТВ тус бүрээр харвал МАХН болон Эх орон-Ардчилал Эвслийн сурталчилгаа тухайн долоо хоногт жинтэй байр эзэлж байв. МҮТВ, UBS, ТВ5 болон ТВ9-өөр МАХН-ын сурталчилгаа, 25-р суваг ТВ-ээр Эх орон-Ардчилал эвслийн сурталчилгаа дийлэнхдээ явж байв. Бусад намууд болон бие даан нэр дэвшигчдийн сурталчилгааны хувьд МҮЭНН, МУНН-ыг эс тооцвол долоо хоногт нэгээс бага удаа ТВ-ээр сурталчилгаа хийсэн байна. 2. Сурталчилгааг хэзээ нэвтрүүлж байна вэ? / Сурталчилгааны оргил цаг(хувиар)¹ Цаг МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ91. 18 цагаас өмнө 12.3 35.0 0 13.4 02. 18.00-18.59 0.8 8.3 4.2 1.6 3.23. 19.00-19.59 14.2 6.7 27.7 26.8 28.94. 20.00-20.59 38.0 15.0 10.8 7.1 6.95. 21.00-21.59 9.0 10.0 30.2 24.4 38.46. 22.00-22.59 4.4 18.3 20.5 18.9 5.17. 23.00-23.59 5.5 6.7 6.6 7.0 17.68. 24 цагаас хойш 15.8 0 0 0.8 0Хэвлэлийн Хүрээлэнгээс сар тутам явуулдаг “Улаанбаатар хотын Телевиз үзэгчдийн судалгаа”-гаар хүн амын 80 орчим хувь нь 21,00-22,00 цагийг телевиз үзэх хамгийн боломжтой цагаар сонгосон байдаг. Дээрх хүснэгтээс харвал ТВ-ээр гарч буй сонгуулийн сурталчилгааны дийлэнх хувь нь суваг бүрийн оргил цагтай давхацахын зэрэгцээ “мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн цагт төвлөрч байв. Тухайлбал: МҮТВ-ийн “Цагийн хүрд” нэвтрүүлэг 20,00-20,30 цагт гардаг. Тэгвэл МҮТВ-ээр гарсан нийт сурталчилгааны 38 хувь нь “Цагийн хүрд” нэвтрүүлгийн үеэр гарсан байна. Мөн 25-р суваг ТВ-ийн нийт сурталчилгааны 30 орчим хувь нь “25 цаг мэдээллийн хөтөлбөр”-ийн үеэр гарчээ. ТВ тус бүрийн сурталчилгааны оргил цагийг графикаар харуулбал 3. Сурталчилгаанд оролцогчид(хувиар)Сурталчилгааны гол оролцогч МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9Нэр дэвшигч өөрөө 15.0 53.3 69.3 7.1 27.0Сэтгүүлч 68.8 75.0 9.0 14.2 93.7Намын удирдлага 20.9 58.3 1.8 3.1 1.3Намын гишүүд 6.7 60.0 4.8 3.1 5.7Урлаг соёлын одод / уран бүтээлчид 8.7 23.3 1.2 3.1 0Гэр бүлийн гишүүд, найз нөхөд 9.9 28.3 1.8 1.6 0Дээрх хүснэгтээс харахад нэр дэвшигч өөрөө болон сэтгүүлчид сурталчилгаанд голлох үүрэгтэй байна. Тухайлбал: МҮТВ, UBS, ТВ9, ТВ5-аар ямар нэгэн сурталчилгааг цацахдаа сэтгүүлчид дийлэнх хувийг эзэлж байгаа бол 25-р суваг ТВ-ээр нэр дэвшигч өөрөө сурталчилгаандаа түлхүү оролцсон байна. 4. Сонгуулийн үеийн телевизийн сурталчилгааны төрөлНам эвсэл холбоод болон нэр дэвшигчид телевизийн сурталчилгааны дараах хэлбэрээр сурталчлуулах нь түгээмэл байна. (хувиар)Сурталчилгааны хэлбэр МҮТВ UBS МН25-р суваг ТВ5 ТВ9Клип 59.3 23.3 83.2 60.6 34.6Шууд ярилцлага 0.8 15.0 2.4 2.4 1.3Захиалгат нэвтрүүлэг 7.5 21.7 7.2 1.6 6.3Сэтгүүлчийн бэлтгэсэн нэвтрүүлэг 13.5 15.0 1.8 1.6 2.5Мэдээллийн хөтөлбөр дэх сурталчилгаа 17.4 25.0 5.4 32.3 54.7СЕХ-оос олгосон хуваарьт нэвтрүүлэг 17.4 --- --- --- ------ хуваарьт цаг байхгүйДээрх хүснэгтээс харахад бүх телевизийн хувьд клип сурталчилгааны хэлбэрийн дийлэнх хувийг эзэлж байна. Дараа нь мэдээллийн хөтөлбөрт дэх сурталчилгаа оржээ.5. Сурталчилгаагаар юун тухай өгүүлж байна / сурталчилгааны агуулгаТелевизээр гарч буй намууд / нэр дэвшигчдийн сонгуулийн сурталчилгаа ямар утга агуулга илэрхийлж байсныг тодруулбал:(хувиар)Сурталчилгааны агуулга МҮТВ UBS 25-р суваг ТВ ТВ5 ТВ9Намын түүхэн замнал 5.5 63.3 1.2 3.9 2.0Намын онцлог давуу тал 9.5 70.0 12.7 6.3 29.6Өрсөлдөгч намуудтай харьцуулсан 11.8 36.7 15.7 3.9 3.7Өрсөлдөгч намуудын алдаа дутагдал 13.1 36.7 15.1 12.6 8.8Нэр дэвшигчийн хувийн чанар 53.4 86.7 58.4 22.8 21.4Хийсэн бүтээсэн ажил 37.2 93.3 16.9 32.3 39.0Цаашид хэрэгжүүлэх мөрийн хөтөлбөр 37.5 91.7 59.6 24.4 8.2Жич: Олон сонголттой хариулт 6. Сурталчилгаанд нэр дэвшигчдийн эзлэх давтамж ¹ Нэр дэвшигч Тойрог Нам Давтамж МҮТВ UBS МН25 ТВ5 ТВ9 Нийт1. Чулуунбаатар.Н 62 ЭОАЭ 1 12. Галбадрах.Л 12 ЭОАЭ 1 13. Галина.Г 59 БД 1 14. Дамдинсүрэн.Л 57 БД 1 15. Ганхуяг.П 15 ЭОАЭ 1 16. Бат-Үүл.Э 34 ЭОАЭ 1 17. Дашзэвэг.Н 74 МЛН 1 18. Батхүү.Г 25 ЭОАЭ 1 19. Баттулга.Х 9 ЭОАЭ 1 110. Бат-Хуяг.Ж 18 ЭОАЭ 1 111. Адъяа.Ж 20 МАХН 1 112. Арвин.Д 49 МАХН 1 113. Жаргалсайхан.Б 70 МБНН 1 114. Бямбаа.Ч 40 ЭОАЭ 1 115. Лүндээжанцан.Д 26 МАХН 1 116. Очирхүү.Т 12 МАХН 1 117. Одхүү.Д 55 БД 1 118. Моломжамц.Д 23 МАХН 1 119. Оюун.С 69 ЭОАЭ 1 120. Оюунбаатар.Ч 28 МАХН 1 121. Сүхбаатар.А 29 МАХН 1 122. Сайнбаяр.Ц 59 МЛН 1 123. Содномдорж.Н 72 МАХН 1 124. Хүрэлбаатар.Ү 73 МУНН 1 125. Шаравдорж.Ц 15 МАХН 1 126. Цанжид.А 13 МАХН 1 127. Шатар.Б 3 МАХН 1 128. Туяа.Д 22 МАХН 1 129. Цэрэнжав.Л 48 МАХН 1 130. Энхсайхан.М 47 ЭОАЭ 1 131. Гантөмөр.Л 76 ЭОАЭ 2 232. Батбаяр.Батж 65 ЭОАЭ 2 233. Бат-Эрдэнэ.Б 50 МАХН 1 1 234. Заяа.О 76 МУНН 1 1 235. Пүрэвдорж.Л 43 МАХН 2 236. Отгонбаяр.С 60 ЭОАЭ 2 237. Төмөр-Очир.С 2 МАХН 2 238. Энхболд.Н 38 МАХН 2 239. Энхтөвшин.Ө 46 МАХН 2 240. Баярцогт.С 32 ЭОАЭ 3 341. Дэлгэрмаа.Б 61 ЭОАЭ 1 2 342. Одончимэд.Л 14 МАХН 3 343. Мөнхтуяа.Б 63 ЭОАЭ 2 1 344. Сономпил.М 53 ЭОАЭ 1 2 345. Улаан.Ч 30 МАХН 2 1 346. Хулан.Х 57 ЭОАЭ 1 2 347. Ням-Осор.Н 58 МҮЭНН 2 2 448. Тэрбишдагва.Д 68 МАХН 3 1 449. Батбаяр.Б 70 ЭОАЭ 1 4 550. Нямдаваа.П 32 МАХН 5 551. Балсандорж.Х 60 МАХН 3 3 652. Амаржаргал.Р 64 БД 3 1 453. Амарсайхан.Р 58 МАХН 1 1 254. Бямбадорж.Ж 66 МАХН 1 2 1 2 655. Отгонтөгс.Л 64 ЭОАЭ 3 3 656. Хаянхярваа.Д 54 МАХН 6 657. Басандорж.Д 40 МНН 7 758. Батболд.Б 57 МУНН 2 6 859. Цэвээнжав.Д 53 МАХН 8 860. Эрдэнэчимэг.Ж 73 МАХН 3 1 4 861. Ганзориг.Ч 1 МАХН 10 1062. Ганхуяг.Д 58 ЭОАЭ 3 7 1063. Батхишиг.Б 64 МАХН 1 2 5 3 1164. Сүрэн.О 63 МАХН 12 1265. Баяртсайхан.Н 61 МАХН 1 6 6 1366. Ганболд.Э 75 ЭОАЭ 6 3 6 1567. Эрдэнэ.С 65 ЭОАЭ 16 1668. Батболд.С 75 МАХН 12 6 5 11 23 5769. Энхбаяр.Н 65 МАХН 7 7 5 24 4370. Мөнх-Оргил.Ц 74 МАХН 5 6 2 23 3671. Батбаатар.Б 66 ЭОАЭ 29 2972. Алтай.Д 71 МАХН 6 8 2 5 2173. Батаа.Ц 73 ЭОАЭ 4 1 15 2074. Дашдорж.Ц 70 МАХН 12 5 1 2 2075. Болормаа.Н 69 МАХН 8 4 7 1 2076. Мэдрээ.Б 74 ЭОАЭ 18 1877. Ганди.Т 57 МАХН 1 4 1 10 17Жич: МАХН=Монгол Ардын Хувьсгалт нам, ЭОАЭ=Эх Орон Ардчилал эвсэл, МБНН=Монголын Бүгд Найрамдах нам, МУНН=Монголын Уламжлалын Нэгдсэн нам, МЛН=Монголын Либериал нам, МҮЭНН=Монголын Үндэсний Эв Нэгдлийн нам, МНН=Монголын Ногоон нам, БД=Бие даагч7. Хэн хамгийн олон удаа ТВ-ээр сурталчилгаа цацав 8. Далд сурталчилгаа Сонгуулийн далд сурталчилгааг тоолохын тулд дараах шалгуураар шүүсэн болно. Сурталчилгааны шинж чанартай (сонгуульд оролцож буй улс төрийн хүчин, нэр дэвшигчийн талаар ямар нэгэн үнэлэлт өгсөн, байр суурь илэрхийлсэн, тэнцвэртэй биш, дагнасан мэдээлэл, танилцуулга агуулсан гэх мэт) мөртлөө ямар нэгэн арга хэлбэрээр тодорхой ойлгуулаагүй, хагас дутуу тайлбарласан, нууж хаасан, эргэлзээтэй байгаа бол далд сурталчилгаа гэж бүртгэсэн. Ингэхэд МҮТВ-ийн хувьд нийт сурталчилгааны 19 хувийг, UBS телевизэд 3 хувь, МН 25-р суваг телевизэд 9 хувь, ТВ5 телевизэд 21 хувийг, ТВ9 телевизэд 10 хувийг сонгуулийн далд сурталчилгаа эзэлж байв. Далд сурталчилгааны илрэх гол хэлбэр нь бүх телевизэд мэдээллийн хөтөлбөр байлаа. Энэ үеэр нам хүчин, нэр дэвшигчид өөрсдийн хийсэн бүтээснийг сурталчлах болон сонгуульд өрсөлдөгч нараа өдөөн хатгах, элдвээр хэлэх явдал түгээмэл байсан юм.
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Хэвлэлийн Хүрээлэн
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/sudalgaa-election.pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг,сонгогч ба нэр дэвшигч
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/sudalgaa-election.pdf
Түлхүүр үг: сонгуулийн сурталчилгаа, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг,сонгогч ба нэр дэвшигч
Хэвлэн нийтэлсэн:Конрад Аденаурын сан
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/sudalgaa-election.pdf
Түлхүүр үг:сонгуулийн сурталчилгаа, хэвлэлийн эрх чөлөө, хэвлэл мэдээллийн мониторинг,сонгогч ба нэр дэвшигч
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: НХХЯ, НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөр, Хүн Амын Сургалт Судалгааны Төв
Хэвлэн нийтэлсэн: НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/urban poverty_mngl1.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил Монгол, ядуурал, шилжих хөдөлгөөн, ажил эрхлэлт, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын хүн ам
Хэвлэн нийтэлсэн: НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/urban poverty_mngl1.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил Монгол, ядуурал, шилжих хөдөлгөөн, ажил эрхлэлт, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын хүн ам
Хэвлэн нийтэлсэн:НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/urban poverty_mngl1.pdf
Түлхүүр үг:хүний хөгжил Монгол, ядуурал, шилжих хөдөлгөөн, ажил эрхлэлт, эрүүл мэндийн үйлчилгээ, Улаанбаатар хотын хүн ам
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Үндэсний Статистикийн Газар
Хэвлэн нийтэлсэн: Үндэсний Статистикийн Газар
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/education_Chapter 3_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг, боловсрол, хүн амын боловсролын түвшин, хүн амын бичиг үсэг тайлагдалт
Хэвлэн нийтэлсэн: Үндэсний Статистикийн Газар
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/education_Chapter 3_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг, боловсрол, хүн амын боловсролын түвшин, хүн амын бичиг үсэг тайлагдалт
Хэвлэн нийтэлсэн:Үндэсний Статистикийн Газар
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/education_Chapter 3_mon.pdf
Түлхүүр үг:хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг, боловсрол, хүн амын боловсролын түвшин, хүн амын бичиг үсэг тайлагдалт
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Үндэсний Статистикийн Газар
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/Elderly_bul2_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил, хүн амын өсөлт, өндөр настны тоо, өндөр настны бүтэц
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/Elderly_bul2_mon.pdf
Түлхүүр үг: хүний хөгжил, хүн амын өсөлт, өндөр настны тоо, өндөр настны бүтэц
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/Elderly_bul2_mon.pdf
Түлхүүр үг:хүний хөгжил, хүн амын өсөлт, өндөр настны тоо, өндөр настны бүтэц
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Үндэсний Статистикийн Газар
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2002
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/mon gen chapter6_mon.pdf
Түлхүүр үг: эдийн засгийн идэвхийн хүйсийн ялгаатай байдал, хүйсийн ялгаатай байдал, ажиллах хүчний ялгаатай байдал, ажил эрхлэлтийн хүйсийн ялгаа, эдийн засгийн үйл ажиллагааны хүйсийн ялгаа
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он: 2002
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/mon gen chapter6_mon.pdf
Түлхүүр үг: эдийн засгийн идэвхийн хүйсийн ялгаатай байдал, хүйсийн ялгаатай байдал, ажиллах хүчний ялгаатай байдал, ажил эрхлэлтийн хүйсийн ялгаа, эдийн засгийн үйл ажиллагааны хүйсийн ялгаа
Хэвлэн нийтэлсэн:
Он:2002
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/mon gen chapter6_mon.pdf
Түлхүүр үг:эдийн засгийн идэвхийн хүйсийн ялгаатай байдал, хүйсийн ялгаатай байдал, ажиллах хүчний ялгаатай байдал, ажил эрхлэлтийн хүйсийн ялгаа, эдийн засгийн үйл ажиллагааны хүйсийн ялгаа
Хөтөлбөр:*
Шинэ
Зохиогч: Сант Марал
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.6_mong.pdf
Түлхүүр үг: сонгууль, нийгэм эдийн засаг, улс төр, засгийн газрын бодлого, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.6_mong.pdf
Түлхүүр үг: сонгууль, нийгэм эдийн засаг, улс төр, засгийн газрын бодлого, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хэвлэн нийтэлсэн:Конрад Аденаурын сан
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.6_mong.pdf
Түлхүүр үг:сонгууль, нийгэм эдийн засаг, улс төр, засгийн газрын бодлого, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хөтөлбөр:Ардчиллын институцүүдийг бэхжүүлэх нь
Шинэ
Зохиогч: Сант Марал
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.3.pdf
Түлхүүр үг: сонгууль, нийгэм, улс төр, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хэвлэн нийтэлсэн: Конрад Аденаурын сан
Он: 2004
Файлын төрөл: pdf
Файл: /uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.3.pdf
Түлхүүр үг: сонгууль, нийгэм, улс төр, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хэвлэн нийтэлсэн:Конрад Аденаурын сан
Он:2004
Төрөл:
Файл татах:/uploads/site/1126/res_mat/SMPBM04.3.pdf
Түлхүүр үг:сонгууль, нийгэм, улс төр, улс төрийн нам, сонгогчид, сант марал
Хөтөлбөр:Ардчиллын институцүүдийг бэхжүүлэх нь