Нээлттэй нийгэм форумаас нийгмийн өмнө тулгамдсан олон талт, нарийн төвөгтэй асуудлуудыг шийдвэрлэх оновчтой арга зам эрэлхийлэх, олон нийтийн мэдлэг ойлголтыг гүнзгийрүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилго бүхий цуврал мэтгэлцээн зохион байгуулж эхлээд байна.

Энэхүү номыг орчуулан, эрхэм танд толилуулах болсон учир нь чухам алт хөгжил авчраагүй гадны орнуудын гашуун туршлагыг тайлбарлаж, нөөцийн хясланг тойрч гарахад шаардлагатай арга замыг тодорхойлон зөвлөсөн нь эрдэс баялгийн зохистой удирдлагыг бий болгохыг эрмэлзэж буй манай улсын бодлого боловсруулагчид, түүнчлэн алтнаас хамаарч амьдарч буй жирийн иргэдэд нэгийг бодогдуулж, хоёрыг сануулна гэсэн итгэл үнэмшил юм.

Энэхүү ном нь байгалийн нөөцийн менежментэд нийгэм болон жендэрийн асуудал ямар байдлаар тусаж байгааг улс орнуудын ялгаатай жишээн дээр тайлбарлан харуулсан энгийн, ойлгомжтой ном юм.

ил тод байдлыг хангах чиглэлээр төр, иргэний нийгмийн байгууллагуудын зүгээс хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааг үнэлэн дүгнэж, оршиж буй бэрхшээл хүндрэлийг тодорхойлж, даван туулах арга замыг талууд хамтран хэлэлцэх нь ил тод байдлыг улам гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэж үзэж Нээлттэй Нийгэм Форум ‘‘Төрийн ил тод байдал: Нийгмийн баялаг хуваарилалт” сэдэвт форумыг зохион байгууллаа. Форумаас гаргасан эмхэтгэлийг хүлээн авна уу.

Төр засаг уул уурхайн салбараас олох орлогоо, уул уурхайн компаниуд харин төр засагт төлсөн татвараа нийтэд мэдээлдэг, улмаар уг хоёр мэдээлсэн тоо хэмжээ ижил тэнцүү байх энгийн зарчим дээр үндэслэн уг салбарын эдийн засагт оруулж байгаа хувь нэмрийг иргэдэд ойлгуулж, авилгал үүсэх нөхцлийг хязгаарлах зорилготой уг санаачлага олон улсын түвшинд хэрхэн хэрэгжиж байгаа талаар энэхүү судалгаанд тусгасан болно.

Нээлттэй Нийгэм Хүрээлэн, Бодлогын Хэлэлцүүлгийг Дэмжих Санаачилга байгууллагуудаас хамтран боловсруулсан энэхүү гарын авлагыг монгол хэлнээ хөрвүүлэн уншигч Танд өргөн барьж байна.

Олон Улсын Зөвлөх бүлгийн энэхүү тайланд Олборлох Салбарын Ил Тод Байдлын Санаачилгын зорилго, зарчим, шалгуурууд, хэрэгжүүлэх хөшүүрэг, тулгарах сорилт, цаашид зохицуулах асуудал зэргийг багтаасан ба дээрх санаачилгыг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй төр, засгийн албан тушаалтнууд мөн уул уурхайн компаниудын удирдлагад гарын авлага болохуйц мэдээллийг багтаасан болно.

Байгалийн баялаг ихтэй улс оронд тус баялгийг зохистой хэлбэрээр удирдахгүй тохиолдолд эдийн засгийн бусад салбарт сөрөг нөлөө үзүүлэх, цөөн бүтээгдэхүүний үнийн хэлбэлзлээс эдийн засаг хэт хамааралтай болох зэрэг сөрөг үр дагавар авчирдаг. Цаашилбал авилга, хээл хахууль цэцэглэх, нийгмийн баялгийн үр шимийг цөөн хүн хүртэх, ядуурал нэмэгдэх аюул бодитой байдгийг олон улс орны хөгжлийн жишээ гэрчилнэ. Энэ чиглэлд өөрсдийн хувь нэмрээ оруулах үүднээс төр засаг эрдэс баялгийн салбараас олох хөрөнгө мөнгийг хамгийн оновчтойгоор хэрхэн хуваарилах боломжтой талаар Нээлттэй Нийгэм Форумаас цуврал уулзалт, судалгаа зэрэг арга хэмжээ явуулж байгаагийн нэг нь энэхүү судалгааны тайлан юм.

Энхүү судалгааг хийхдээ аль нэгэн байгууллага, хувь хүний эрх ашгийг хамгаалах болон хөндөх зорилгоор бус, Геологи уул уурхайн салбарын өнөөгийн нөхцөл байдалд хөндлөнгийн байгууллагын зүгээс бодит дүгнэлт өгч, асуудалд тодорхой, шударга байр сууринаас хандахыг эрмэлзсэн болно.

Олборлох салбарын ил тод байдлын санаачилга (ОСИТБС) нь тэрхүү үгүйлэгдэж байгаа ил тод, хариуцлагатай байдлыг бий болгох зорилготой юм. Энэ нь компаниуд, засгийн газрууд, хөрөнгө оруулагчид, болон иргэний нийгмийн байгууллагуудын хамтын дэмжлэг хүлээсэн сайн дурын санаачилга юм. ОСИТБС нь засгийн газрын төсвийн үйл ажиллагааны ил тод байдлыг сайжруулахад чиглэсэн бусад хүчин чармайлтуудын зэрэгцээ засгийн газар тэдгээр орлогыг хэрхэн зарцуулсныхаа хариуцлагыг иргэдийн өмнө хүлээдэг болгох үйл явцыг эхлүүлдэг юм.

Энэхүү судалгааны зорилго нь Монгол улсад өнгөт металл болон хар төмөрлөгийн нэмүү өртөг бүхий бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх бололцоог судлахад оршино.