2020 оны Улсын Их Хурал (УИХ)-ын сонгууль нь Ковид-19 халдварын тархалт дэлхий нийтийг түгшээн хүн амын эрүүл мэндээс гадна нийгэм, улс төр, эдийн засагт хүчтэй нөлөөлсөн онцгой нөхцөлд болж өнгөрснөөрөө онцлог байв. Энэ удаагийн ээлжит сонгуулиар ардчилсан сонгуулийн тогтмол, бүх нийтийн, тэгш байх гол зарчмуудад хамаатай цаашид маргаан мэтгэлцээн дагуулсаар байх магадлалтай, сургамж болохуйц асуудлууд нэлээд өрнөлөө. Эдгээрийн заримыг доор тоймлон тайлбарлав.

Нээлттэй Нийгэм Форум Оюуны Инноваци ТББ-тай хамтран LegalTalks подкастын Шүүхийн шийдвэр судалгаа тусгай цувралыг бэлтгэн танилцуулж байна. Цуврал подкастын гурав дахь дугаарт “Шүүхийн шийдвэр судалгаа” цувралын гурав дугаарт нийтлэгдсэн “Цалин хөлсний маргааныг хянан шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэрийн шинжилгээ” сэдвийн хүрээнд судлаач Б.Анхзаяа, Ц.Уянга нар ярилцлаа.

Нээлттэй Нийгэм Форум Оюуны Инноваци ТББ-тай хамтран LegalTalks подкастын Шүүхийн шийдвэр судалгаа тусгай цувралыг бэлтгэн танилцуулж байна. Оюуны Инноваци ТББ нь хуульч, эрх зүйч, судлаач нарт зориулан эрдэм шинжилгээ, судалгааны бүтээл, сэдвийн талаар дэлгэрүүлэн хэлэлцэх, түгээх, салбарын шинэ соргог болон тулгамдсан асуудал, мэдээ мэдээллийн талаар мэргэжлийн, сонирхолтой яриа өрнүүлэх зорилго бүхий LegalTalks подкастыг 2019 оны 9 сараас эхлэн хүргэж эхэлсэн бөгөөд нийт 20 дугаарыг нийтэлжээ. Нээлттэй Нийгэм Форум 2018 оноос эхлэн ШүүхийН шийдвэр судалгаа төслийг хэрэгжүүлж 50 гаруй судалгааны төслийг дэмжин хэрэгжүүлээд байна. Энэхүү хамтарсан подкастын цувралаар Шүүхийн шийдвэр судалгаа цувралд нийтлэгдсэн судалгаанаас сорчлон хүргэхээр бэлдлээ.

Эрүүгийн эрх зүйн шинэтгэлийг дэмжих зорилгоор Монгол Улсын хууль тогтоомжид шинээр тусгагдсан кибер аюулгүй байдал, виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгч зэрэг ойлголтууд, улмаар кибер аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэргийн талаарх бусад улс орны зохицуулалт, гэмт хэргийг мөрдөн шалган тогтоож, шийдвэрлэж буй практикийг харьцуулан судалсан сонирхолтой тайланг уншигчдадаа толилуулж байна. Тус судалгааг Өмгөөллийн Фиделитас Партнерс ХХН-ийн судлаач нар хийж гүйцэтгэсэн болно.

Нээлттэй Нийгэм Форум нь эрх зүйн шинэчлэлийн үйл явцыг бодлогын хэлэлцүүлэг, судалгаагаар дэмжиж ажиллахыг зорьдог билээ. Энэ хүрээнд хүний эрхэд суурилсан, шударга процесс бүхий эрүүгийн эрх зүйн шинэчлэлийг гүнзгийрүүлэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгоор “Эрүүгийн процесс ба Хүний эрх” цуврал 6 хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа. Эдгээр хэлэлцүүлэг нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хэд хэдэн хуулийн төслийг УИХ хэлэлцэж байгаа үетэй давхцаж буйгаараа онцлог бөгөөд эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх шатанд тулгамдаж буй хүний эрхийн асуудлын талаар олон талын байр суурийг тодруулах зорилготой юм. Хэлэлцүүлгийг ХЗДХЯ, ХЗТТ, МХХ, МӨХ, ХЭҮК болон холбогдох ТББ-уудтай хамтран зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт нийслэлийн 9 дүүрэг, 21 аймгийн улсын өмгөөлөгч, хуулийн болон хууль сахиулах байгууллага, иргэний нийгмийн төлөөлөл оролцсон болно. Хэлэлцүүлгийг дараах зургаан сэдвээр зохион байгуулсан бөгөөд тэмдэглэлийг уншигчдад дөхөм байдлаар сийрүүлэн хүргэж байна. 1. ЭХХШтХ-ийн 31-р бүлэгт заасан сэжигтэн болон түүний эрхийн талаарх зохицуулалт 2. Эрүүгийн процесс дах хүний эрхийн баталгаа 3. Эрүүдэн шүүхээс урьдчилан сэргийлэх үндэсний тогтолцоо 4. Шүүхийн урьдчилсан хэлэлцүүлэг 5. Мөрдөн шалгах нууц ажиллагаа 6. Эрүүгийн процесст хууль зүйн туслалцаа авах эрхийг хангах нь

Манай улс 2015 оны Эрүүгийн хуульд заналхийлэх буюу хүний хувийн халдашгүй чөлөөтэй байх эрх, бусад эрхэд заналхийлэл, сүрдүүлэх явдлыг гэмт хэрэг хэмээн зүйлчлэн тусгаж, эрүүгийн хариуцлага тооцох болсон бөгөөд  2017-2020 онд нийт 163 заналхийлэх гэмт хэрэг цагдаагийн байгууллагад бүртгэгджээ. Шинэ төрлийн энэхүү гэмт хэргийн талаар иргэд олон нийт, ялангуяа залуучууд, өсвөр насны хүүхдүүдэд мэдээлэл хүргэх зорилгоор Нээллтэй нийгэм форумын дэмжлэгтэйгээр Хөгжлийн эрх зүйн төв ТББ ажиллаж байгаа бөгөөд тэдний хийсэн зохиомж.

Цахим халдлага гэж юу вэ? Цахим халдлага нь хэрэглэгчийн хувийн болон нууц мэдээллийг олзлон авч ашиг хонжоо олоход ашиглах зорилготой гэмт үйлдэл юм. Ихэнх цахим халдлага компьютерын сүлжээ, системд халдах, эсвэл хэрэглэгчийг сэрэмж алдуулан мэдээллээ задлахад түлхэх гэсэн хоёр арга замаар үйлддэгдэг.

Судалгаагаар бусад улс орон цар тахалтай тэмцэх эрх зүйн орчноо хэрхэн бүрдүүлж байгааг өөрийн орны энэ асуудлаарх хууль батлах үйл явцтай харьцуулан судалж, хуулийн хэрэгжилтийн шатанд гарсан хүний эрхийн зөрчил, тулгамдсан бусад асуудалд тулгуурлан санал зөвлөмж боловсрууллаа.