Монгол Улс эрчим хүчний салбарын цогц бодлогоо улс орны хөгжлийн эрх ашигтаа нийцүүлэн эцэслэн боловсруулан гаргахаар бэлдэж буй энэ үед 1995 оноос хойш эрчим хүчний салбарын хөгжлийн асуудалтай холбогдсон эрдэм шинжилгээний ном товхимол, өгүүлэл, диссертаци, илтгэл, олон улсын байгууллагуудаас хэрэгжүүлсэн төслүүдийн тайлан, зөвлөмжийн талаарх мэдээллийг хүргэх зорилгоор энэхүү ном зүйг боловсрууллаа.

Энэхүү ном уул уурхайн салбарын бодлого боловсруулагч, хэрэгжүүлэгч, сонирхогч нарт салбарын бодлогын зарим асуудлаар арга зүйн болон практик туслалцаа үзүүлэх гарын авлага болно.

A final introductory note: this handbook is intended primarily for parliamentarians and parliamentary staff as a hands-on, practical guide to some of the important issues associated with parliamentary accountability. We hope readers will find it useful and that it might even prove instructive for the wider audience interested in governance. Throughout the text, parliament has been used as a generic term for legislatures. Members of Parliament, parliamentarians and Members are also used interchangeably to refer to elected representatives.

Инфляцийг “зөөлрүүлэх” зорилготой богино хугацааны бодлогын арга хэмжээ, дунд хугацаандаа үр дүнгээ өгөх цаашдын эдийн засгийн бүтцийн өөрчлөлтийг дэмжих дунд хугацааны бодлого урт хугацаандаа эдийн засгийн бүтцийг байгаль орчин болон гадны зах зээлээс аль болох хараат бус болгон өөрчлөхөд чиглэсэн харилцан уялдаатай бодлого авч хэрэгжүүлбэл үр дүнгээ өгөх болно гэж ННФ-ын бодлогын судлаач, СЭЗДС-ийн Экономикс, эконометриксийн тэнхмийн эрхлэгч, доктор Ц.Батсүх судалгаанд тулгуурлан дүгнэлт гаргажээ.

Эрүүл мэндийн салбарт хэрэглэж байгаа төлбөрийн аргыг боловсронгуй болгох, хувийн төлбөр тооцоог зохицуулаттай болгох, төрийн болон хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаагхөхиүлэн дэмжих зэрэг асуудлыг бодлогын түвшинд анхаарах цаг болсныг судлаач дурьджээ. Тойм судалгаанд бүс нутгийн чиг хандлага, олон улсын судалгааны дүгнэлтүүд зэргийг Монголын бодлогын чиг, тоо баримттай харьцуулан цаашид анхаарах асуудлуудыг санал болгожээ.

Энэхүү тайланд зах зээлийн эдийн засагт шилжиж буй Монгол Улсын хөдөлмөрийн зах зээлд тулгарч буй бэрхшээлүүдийг судлан, хоорондоо харилцан холбоо бүхий дараахь гурван асуудлыг хамруулжээ.

НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр ОУХБ-тай хамтран Монголын хүний хөгжлийн дөрөв дэх удаагийн илтгэлийн хураангуйг “Хөдөлмөр эрхлэлт, ядуурал” сэдэвтэйгээр бэлтгэж гаргалаа. Монгол Улсын эдийн засаг хурдацтай өсч байгаа ч гэсэн орлогын ядуурал хот, хөдөөгийн алинд ч өндөр хэвээр, орлогын тэгш бус байдал газар авч ядуурлыг бууруулах арга хэмжээ ахиц муутай байгаа энэ үед дээрх сэдвийг сонгож авсан нь цаг үеэ олсон гэж үзэж байна.

Ашгийн бус удирдахуйн асуудлаарх Төв болон Зүүн Европын Ажлын хэсэг нь 2001 онд байгуулагдсан цагаасаа хойш ашгийн бус байгууллагын удирдлагын зөвлөлүүдэд тулгарч буй сорилт, бэрхшээлийг судалж байгаа билээ. Есөн орны мэргэжилтэн, практик ажилтан нарыг эгнээндээ багтаасан тус Ажлын хэсэг нь Төв болон Зүүн Европын (ТЗЕ) ашгийн бус хийгээд төрийн бус байгууллагууд (ТББ)-ын удирдлага, зохион байгуулалтыг онцлог талаас нь судалж байгаа юм.им

Энэхүү “Оролцогчдын хамтын ажиллагаанд тулгуурлан орон нутгийн эдийн засгийг хөгжүүлэх нь” (DELTA) хэмээх төслийг өмнө нь ННХ, Дэлхийн Банкнаас Зүүн Европт хэрэгжүүлсэн туршлагад үндэслэн хэрэгжүүлсэн юм. Үүний үндсэн санаа нь орон нутгийн хүн амын томоохон бүлгүүд, түүний дотор төр засаг, хувийн хэвшил, иргэний нийгмийнхэн хамтран хөгжлийн таатай нөхцөл, боломжуудыг шинжлэх, алсын хараа, зорилго, зорилтуудаа тодорхойлох, улмаар тэдгээрт хүрэхэд чиглэсэн тодорхой, ач холбогдол бүхий төсөл, алхмуудыг боловсруулж гаргахад оршиж байсан юм.

Таны өмнө байгаа стратегийн баримт бичиг болон түүнийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагаа нь тус төслөөс гарч буй хамгийн анхны биет үр дүнгүүд юм. Харин сумын түвшинд бий болоод байгаа хөгжлийн шинэ түншлэлүүд, тухайн сумдын “бизнес эрхэлж” байгаа шинэ арга барил буюу илүү олныг хамарсан, оролцоот хэлбэр нь нүдэнд тэр бүр ил харагдахгүй үр дүнгүүд юм. Цаашид энэхүү төлөвлөлтийн арга зүйг бусад янз бүрийн шийдвэр гаргах үйл явцад хэрэглэх боломжтой, хэрэглэх ч ёстой юм.