Уул уурхайн компаниудын улсад төлсөн 15 тэрбум төгрөг хаачсан нь мэдэгдэхгүй байна

  1. Naranchuluun
  2. 2009-10-27
  4. 574 уншсан
  5. 1 минут уншина
A- A A+
Уул уурхайн компаниудын улсад төлсөн 15 тэрбум төгрөг хаачсан нь мэдэгдэхгүй байна
Олборлох салбарыг онцлон энэ санаачлагыг олон улсад дэмжин, хэрэгжүүлж байгаа нь хэд хэдэн шалтгаантай. Юуны өмнө газар доорхи байгалийн баялаг нь ард түмний өмч байдаг учир төр засаг ард түмний эрх ашгийн өмнөөс ажиллах учиртай. Мөн энэ баялаг нь шавхагдах буюу нөхөн сэргэдэггүй баялаг байдаг. Тиймээс газрын баялгийг санхүүгийн баялаг болгон хувиргаж, улс орны ирээдүйд хэрэгтэй төслүүдэд зарцуулах нь үе хоорондын баялгаас тэгш хүртэх нөхцлийг бүрдүүлнэ. Олборлох салбар нь өөрөө их хөрөнгө шаарддаг, их хөрөнгө эргэлддэг онцлогтой учир засаглал сул оронд авилгалын суурь, эрх баригчдын хувььд ардчиллыг хумих зэвсэг болсон түүх олон. Тиймээс энэ салбарын ил тод байдлыг хангах асуудал онцгой ач холбогдолтой юм.

2007 оны санхүүгийн жилийн хувьд улсан хамгийн их татвар төлбөр төлсөн уул уурхайн 38 компанийн тайланг Засгийн газрын гаргасан тайлантай тулган үзсэн дэлхийд нэр хүндтэй Эрнст энд Янг компанийн урьдчилсан тайлан гарчээ. Цаг хугацаа ихээхэн алдаж уг тайлан гарч байгаа нь компаниуд болон Засгийн газрын байгууллагууд тайлангаа хугацаанд нь гаргаж өгөхгүй байгаатай ихээхэн холбоотой. 38 компанийн төлсөн ашигт малтмал ашигласны нийт төлбөрийн 12 орчим хувийг улсын төсөвт дангаараа оруулдаг Эрдэнэт үйлдвэр харин нийт татвар, төлбөрийн 80 хувийг оруулсан байх юм. Өөрөөр хэлбэл, нөөцийн харьцангуй бага хэсгийг ашиглаж байгаа ч татвар төлбөрийн дийлэнхийг энэ компани бүрдүүлж байна. Хамгийн их татвар төлсөн олборлох салбарын аж ахуйн нэгжүүдийг доорхи хүснэгтээс харж болохоор байна.

 
Компанийн нэр
Татвар, төлбөрийн хэмжээ
Нийт татвар, төлбөрт эзлэх хувь
Эрдэнэт
599,962,591
80.1
Бороо Голд
46,890,199
6.3
Алтан Дорнод Монгол
31,473,333
4.2
Таван Толгой
10,864,072
1.5
Петрочайна Дачин Тамсаг
8,723,500
1.2
Цайрт Минералс
8,432,890
1.1
Бусад
42,436,362
5.7
 

Тайлангийн дүнг ерөнхийлөн дүгнэвэл компаниудын төлсөн гэх татвар, төлбөрөөс 15 тэрбум төгрөгийг Засгийн газар авсан гэж хэлж чадахгүй байна. Үүний 11 орчим тэрбум төгрөг нь Алтан Дорнод Монгол компанитай холбоотой гарч байгаа зөрүү гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй. Харин энэ компаниас бусад компаниудын төлсөн гэх мөнгөнөөс 4,3 тэрбум төгрөгийг Засгийн газар аваагүй гэх юм. Үүний 80 орчим хувь нь нөөц ашигласны төлбөр байгаа нь анхаарал татаж байна. Тухайлбал, Болд Төмөр Ерөө Гол ХХК-ийн төлсөн гэх 2 тэрбум орчим төгрөгийн нөөц ашигласны төлбөрийг Засгийн газар аваагүй гэж тайлагнажээ. Бороо Голд компанийн яамд, агентлагууд, аймагийн захиргаанд өгсөн 100 гаруй сая төгрөгийн мөнгөн хандивыг авсан газрууд нь тайлагнаагүй байх жишээтэй. Энэ мэтчилэн тус тайлангаас уул уурхайн салбарын Монголын эдийн засагт оруулж байгаа бодит хувь нэмэр, мөн олон ээдрээтэй асуудлуудын тухай олж уншиж болох юм байна.

Үндэсний зөвлөлөөр тайланг хэлэлцсэний дараа олон нийтэд хүргэх юм байна.