Э.Хишигбайгаль, Б.Энхцэцэг нарын 2023 онд гүйцэтгэсэн “Сонгуулийн эрх, эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэргийн шийдвэрлэлт” судалгааны тайланг толилуулж байна. Тус судалгаа нь эрүүгийн хууль тогтоомжоор иргэний улс төрийн суурь эрхийн нэг болох сонгох, сонгогдох эрхийг хамгаалсан байдал, зөрчигдсөн эрхийг сэргээхэд эрх зүйн орчин болон хууль сахиулах, хэрэг хянан шийдвэрлэх чиг үүрэг бүхий байгууллагуудын үйл ажиллагааны үр нөлөөг тоймлон авч үзсэн байна.

Шударга сонгуулийн төлөө иргэний нийгмийн хяналт сүлжээний гишүүн байгууллагуудын оролцсон сонгогчийн боловсролд зориулсан цуврал подкаст

Шударга сонгуулийн төлөө иргэний нийгмийн хяналт сүлжээний гишүүн байгууллагууд 2024 оны Монгол Улсын Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийн үйл явцад (1) хэвлэл мэдээллийн мониторинг, (2) сонгогчдын нэрийн жагсаалт, сонгуулийн автоматжуулсан системийн мониторинг, (3) сонгуулийн кампанит ажлын санхүүжилтийн мониторинг, (4) санал хураах, дүнг гаргах үйл явцын ажиглалт гэсэн дөрвөн асуудалд анхаарал хандуулж хяналт тавихын зэрэгцээ сонгогчдод мэдээлэл өгөх шууд утас ажиллуулах, сонгогчдын боловсролд хувь нэмэр оруулах бусад ажлыг санаачлан ажиллаж байна.

Энэхүү бодлогын цувралд намын дотоод ардчиллын талаарх олон талт ойлголтоос нэр дэвшигчийг тодруулах процессыг онцлон авч үзлээ.

Энэхүү бодлогын шинжилгээнд парламентын цөөнхийн эрхийг баталгаажуулах асуудлыг (1) намын бүлэг байгуулах; (2) намын бүлгийн болон намын бүлэг үүсгэх хэмжээнд төлөөлөлгүй намууд, түүнчлэн бие даагчид хууль тогтоох үйл ажиллагаанд хэрхэн үр нөлөөтэй оролцох боломжтойг манай улсын холбогдох хууль тогтоомж болон олон улсын туршлагын хүрээнд авч үзлээ. 

Сонгуулийн чухам ямар тогтолцоотой байвал зохихыг Монголын ард түмэн өөрсдөө шийдэх учир эл тайлан холимог тогтолцоог таашаах, эс таашаахад бус харин уг тогтолцооны ямар загварууд байх боломжтой, тэдгээрээс үүсэж болох нөлөө, үр дагаврыг ерөнхийд нь болон Монгол Улсын нөхцөлийг авч үзэж тайлбарлахыг зорьсон болно.

Энэхүү бодлогын цувралд Улсын Их Хурал Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг томилохдоо УИХ-ын даргын нэр дэвшүүлсний үндсэн дээр томилж байгаа нь дээр дурдсан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн үзэл санаатай нийцэхгүй байгаа болон аудитын томилгоотой холбоотой бусад тулгамдсан асуудалд дүн шинжилгээ хийснийг танилцуулжээ. 

2020 оны Улсын Их Хурал (УИХ)-ын сонгууль нь Ковид-19 халдварын тархалт дэлхий нийтийг түгшээн хүн амын эрүүл мэндээс гадна нийгэм, улс төр, эдийн засагт хүчтэй нөлөөлсөн онцгой нөхцөлд болж өнгөрснөөрөө онцлог байв. Энэ удаагийн ээлжит сонгуулиар ардчилсан сонгуулийн тогтмол, бүх нийтийн, тэгш байх гол зарчмуудад хамаатай цаашид маргаан мэтгэлцээн дагуулсаар байх магадлалтай, сургамж болохуйц асуудлууд нэлээд өрнөлөө. Эдгээрийн заримыг доор тоймлон тайлбарлав.

Судлаачид иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх харилцааг зохицуулж буй эрх зүйн орчныг бүхэлд нь авч үзэн, гол хуулиудыг харьцуулан дүн шинжилгээ хийсний зэрэгцээ иргэний өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх харилцаанд тулгамдаж буй асуудал, шалтгааныг тодруулах зорилгоор холбогдох шүүхийн шийдвэрүүдийг судаллаа.

Нийтийн мэдээллийн тухай хуулийн төслийг Монгол Улсын Засгийн газраас боловсруулан улмаар 2021 оны 5 дугаар сарын 19-нд УИХ-д өргөн бариад буй. Үүнтэй холбоотойгоор Хуулийн шүүмжийн 35 дугаарыг бэлтгэлээ.